Wat is mijn leervraag en welke leervorm past daarbij?

Handel niet vanuit 'macht der gewoonte'

Pas bij het inzetten van een leervorm op voor valkuilen, zoals het inzetten van een leervorm omdat die altijd ingezet wordt of omdat jij dat een fijne manier van leren vindt. Als je geen rekening houdt met de functie van de leervorm bestaat het risico dat het niet goed aansluit op het doel wat je wilt bereiken. In de architectuur is het logisch. Je start met de vraag: wat is de functie van het gebouw dat ontworpen moet worden? Daaruit volgt vervolgens welke vorm het krijgt. Voor leren geldt in principe hetzelfde.

Voordat je besluit een leervorm in te zetten, raden we je aan om een aantal uitgangspunten te lezen:

Wanneer willen mensen iets leren?Wanneer is het niet zinvol om een leervorm in te zetten?Transferprobleem: kennis wordt niet goed toegepast

Maak allereerst je doel helder

Voordat je een leervorm kunt kiezen, is het belangrijk dat je duidelijk hebt wat je doel is. Deze vragen kunnen helpen je doel in kaart te brengen:

• Wat zie je gebeuren? Weet je wat daar de oorzaak van is? Is er bijvoorbeeld een gebrek aan kennis of vaardigheden?
• Wat zijn de behoefte van de professionals? Hoe kijk jij daarnaar?
• Wat is de diepere reden of behoefte? Misschien is er meer of iets anders aan de hand dan wat er aan de oppervlakte lijkt te zijn.    
• Wat wil je dat er verandert? Waar wil je dat het aan bijdraagt?
• Waarom wil je dat er iets verandert?
• Wat is de aanleiding om na te denken over een leervorm? Wat maakt dat je een leervorm wil inzetten?

Welke leerfunctie sluit het beste aan?

Als je weet welke richting je op wilt, kun je nog beter kijken naar wat nodig is. Leervormen hebben verschillende doelen. Met een training bereik je iets anders dan met een moreel beraad. De functies die een leervorm kan hebben, zijn hier verdeeld in vier categorieën: informatief leren, onderzoekend leren, reflectief leren en transformatief leren. Kijk welke leerfunctie het best past bij jouw leerdoel. Op basis daarvan kun je kiezen voor een leervorm.

Informatief leren

Informatief leren is het opdoen van kennis door kennisoverdracht, vooral in een zendende vorm. Informatief leren leidt niet direct tot gedragsverandering. Wel worden bestaande kennis en vaardigheden uitgebreid en krijg je nieuwe inzichten.

Voorbeeld

Op de school waar je werkt wordt een nieuwe lesmethode geïntroduceerd. Jullie hebben deze methode nog niet eerder gebruikt, maar de kennis over de lesmethode bestaat al wel. Op andere scholen wordt de methode namelijk al toegepast. Je vraagt of iemand van buiten de organisatie die de lesmethode goed kent en gebruikt, deze kennis wil delen. Het doel is om de kennis te vergroten.

Welke leervormen kun je inzetten om informatief te leren?

Om informatief te leren kun je bijvoorbeeld de volgende leervormen inzetten: een training, lezing of webinar. Lees meer over de leervorm training.

Onderzoekend leren

Bij onderzoekend leren ligt de nadruk op het maken van nieuwe kennis. Anders dan bij informatief leren bestaat de kennis die je nodig hebt nog niet. Je kunt dit alleen of samen met anderen doen.

Voorbeeld

De organisatie waar je werkt krijgt te maken met een hele nieuwe doelgroep. Van de methodiek die jullie normaal gesproken inzetten is nog niet bekend of deze ook effectief is voor deze nieuwe doelgroep. Daarvoor is dus nieuwe, nog niet bestaande kennis nodig. 

Welke leervormen kun je inzetten om onderzoekend te leren? 

Om onderzoekend te leren kun je bijvoorbeeld de volgende werkvormen inzetten:

ActieonderzoekLiving labCommunity of practiceProeftuin

Reflectief leren

Bij reflectief leren ga je op zoek naar wat wel of niet werkte tijdens het uitvoeren van je werk en waarom dat zo is. Hiermee ontwikkel je kritisch denkvermogen en word je bewuster van hoe je te werk gaat. Je leert van dingen die je gedaan hebt door daarop te reflecteren.

Reflectief leren kun je toepassen als je iets hebt meegemaakt waarbij je achteraf twijfelt over de manier waarop je gereageerd hebt. Of als je juist heel tevreden bent over de manier waarop je iets hebt aangepakt en je hiervan wilt leren.

Voorbeeld

Jullie hebben een training gehad over een nieuwe methodiek. Je vindt het lastig om deze methodiek toe te passen in de praktijk, omdat je sommige onderdelen voor je gevoel nog niet goed genoeg beheerst. Je wilt graag samen met collega's reflecteren op hoe je een specifieke situatie hebt aangepakt. En je wilt graag horen of ze jouw gevoel herkennen, om hier zo samen van te leren.

Welke leervormen kun je inzetten om reflectief te leren? 

Om reflectief te leren kun je de volgende werkvormen inzetten:

SupervisieIntervisieMoreel beraad

Transformatief leren

Transformatief leren vindt plaats wanneer er een complexe verandering nodig is. Er wordt dan ook welgesproken van een 'paradigmashift' of een 'mindshift'. 

Transformatief leren is gericht op verandering. Het doel is het opdoen van nieuwe inzichten en op andere manieren kijken naar problemen en kansen. Dat doe je door middel van kritisch denken en het leren van ervaringen. En door te reflecteren op opvattingen, overtuigingen, principes, gedachten of manieren van handelen. Dat kan bijvoorbeeld door samen ervaringen en ideeën te delen en te onderzoeken. Zo leer je van en met elkaar. Er kan een andere visie, taal en houding ontstaan bij een persoon of een groep personen. Je doet dan niet alleen kennis op, maar je krijgt ook meer begrip voor jezelf en anderen.

Transformatief leren is een proces dat vaak plaatsvindt in de hele organisatie, maar het kan ook op persoonlijk niveau. Het inzetten van een leervorm is daarvoor niet voldoende.

In welke situaties is transformatief leren passend of nodig? 

Transformatief leren is niet altijd geschikt of nodig. Het is wel geschikt wanneer er een grote, ingewikkelde en lastige verandering nodig is. Wanneer het van alle betrokkenen vraagt dat ze op een andere manier ergens naar kijken en als een andere manier van denken en doen nodig is.

Voorbeeld

Je merkt dat bestaand hulpaanbod niet voldoende werkt voor een bepaalde groep kinderen en jongeren, maar er is ook geen goed alternatief. Er is al veel geprobeerd. Dit roept onmacht op. Samen met anderen wil je leren. Je bevraagt elkaar en leert daarvan: wat maakt dat we deze kinderen en jongeren geen vooruitzicht kunnen geven?

Tijdens dit leerproces loop je tegen denkpatronen aan die niet helpen, zoals wantrouwen tussen samenwerkingspartners. Samen ga je aan de slag met deze patronen die je ontdekt hebt. Waarom doe ik dit? Je gaat zo anders naar een situatie kijken en bedenkt met elkaar wat ervoor nodig is om dit te veranderen.

Welke leervormen kun je inzetten om transformatief te leren? 

Transformatief leren gaat over een andere manier van denken. Daarvoor is het inzetten van een leervorm niet voldoende. Sommige leervormen, zoals intervisie, kunnen wel helpen om het transformatief leren op gang te brengen. Als een situatie vraagt om transformatief leren en je wilt dit stimuleren, dan is een eerste stap om iemand bewust te maken van, en kritisch te zijn op, aannames. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om interpretaties, overtuigingen en gewoonten.

Voorbeelden waarin betrokkenen transformatief leren:

Samen leren in complexe situatiesAls je vastloopt in het verbeteren van de situatie voor kind en gezin Samen bereiken wat niemand alleen lukt. Anders denken en doen in de jeugdzorgLerende organisatiesLerend netwerk