Bijdragen aan het mentaal welbevinden van jongeren

Wat zijn de 'gewone' hobbels?

Vanaf de puberteit verandert er veel in het leven van jongeren:

• Lichamelijke groei: hun lijf krijgt snel andere maten en mannelijke of vrouwelijke kenmerken, ze voelen zich aangetrokken tot anderen en worden seksueel actief.
• Identiteit: ze denken na over wie ze zijn, wie ze willen worden en hoe anderen hen zien en over hen denken.
• Sociale contacten: ze zoeken contact met andere jongeren die van dezelfde dingen houden of dezelfde behoefte hebben aan iets nieuws, ze gaan uit en maken nieuwe vrienden, maar komen ook mensen tegen met wie het niet klikt.
• Zelfstandigheid: ze gaan steeds meer de wereld ontdekken, komen in aanraking met andere mensen en gewoontes dan ze thuis gewend zijn en gaan experimenteren.
• Verantwoordelijkheid: ze willen meer zorgen voor hun eigen geld, kleren en andere spullen, maar ook voor familie en vrienden, en misschien ook voor het organiseren van activiteiten.

Verschillende fasen

Jongeren moeten in principe met al deze veranderingen leren omgaan, maar doen dat niet steeds in hetzelfde tempo. Vaak gaat het in verschillende fasen:

• Vanaf de puberteit verloopt hun ontwikkeling in eerste instantie meestal geleidelijk: stap voor stap worden ze zelfstandiger in het leggen van contacten, worden ze verliefd en soms ook actief op seksueel en financieel gebied.
• Zolang jongeren nog thuis wonen, kunnen ze meestal terugvallen op hun ouders, bijvoorbeeld als het om aandacht, advies, emotionele steun, geld of eten gaat. Tenzij er thuis veel problemen spelen waardoor de spanningen oplopen en ouders en kinderen het contact met elkaar dreigen te verliezen. Dan worden jongeren vaak gedwongen om eerder zelfstandig te worden. 
• Tussen de 16 en 27 jaar komt de ontwikkeling naar volwassenheid meestal in een stroomversnelling. Jongeren krijgen bijbaantjes of vinden hun eerste baan en gaan geld verdienen. Of ze volgen studies waarvoor ze verder moeten reizen. Ze krijgen hun eerste relaties en maken plannen voor de toekomst. En soms moeten ze de jeugdzorg verlaten en op zoek naar geschikte volwassenenzorg.
• Vanaf hun achttiende gaan jongeren meestal het huis uit en moeten ze voor zichzelf leren zorgen. Ook wordt verwacht dat ze zelf richting geven aan hun leven. De relatie met hun ouders verandert en vrienden gaan een grotere rol spelen in hun leven. Jongeren bepalen zelf wat ze online en in hun vrije tijd doen. Dit zijn vaak turbulente tijden waarin de positieve en negatieve emoties hoog kunnen oplopen. Jongeren weten daar niet altijd goed raad mee. Ze kunnen nog niet altijd zelf hun situatie goed overzien. En veel drinken of blowen helpt daarbij ook niet echt. Lees meer bij Waar lopen jongeren tussen 16 en 27 jaar tegenaan?

Als ondersteuning nodig is

Als professional kun je de veerkracht van jongeren helpen versterken in samenwerking met de volwassenen die veel contact met hen hebben: ouders, familieleden, vrienden, leerkrachten, sportcoaches, jongerenorganisaties of buurtwerkers. Zij vormen de pedagogische basis voor jongeren. Belangrijk is om als professional niets van deze mensen over te nemen, maar in overleg met hen iets toe te voegen wat de jongere of het gezin nodig heeft. Daar kunnen goede redenen voor zijn:

• Jongeren staan steeds meer onder druk om individueel te presteren, op school en in hun vrije tijd. Uit onderzoek blijkt dat ze daar lang niet altijd gelukkig van worden. Als professional kun je mentaal welbevinden bevorderen door uit te gaan van wat jongeren nodig hebben om zich te ontwikkelen op een manier die bij hen past. Het is goed om hier hun omgeving zoveel mogelijk bij te betrekken. Lees meer bij Werken aan mentaal welbevinden van kinderen en jongeren.
• Het mentaal welbevinden van jongeren wordt beïnvloed door het mentaal welbevinden van ouders. Hoe goed of slecht ouders zich voelen bepaalt mede of zij in staat zijn op te voeden, ouder te zijn en in te spelen op wat hun kind nodig heeft. Ouderlijk welbevinden is afhankelijk van veel factoren. Als professional kun je er op verschillende manieren aan bijdragen dat een ouder de uitdagingen van het ouderschap beter aan kan. Een belangrijke voorwaarde daarvoor is dat je aansluit bij de behoeftes, vragen en verwachtingen die een ouder heeft wat betreft ouderschap en opvoeding. Vraag ouders hier naar en neem altijd hun vraag en beleving als startpunt.

Krachten bundelen

Als je wilt dat ondersteuning aan jongeren en gezinnen werkt, is samenwerking met anderen die bij hen betrokken zijn een belangrijke voorwaarde. Want opvoeden doe je samen. Dat betekent:

• Voor beroepskrachten die actief zijn in de wijk: de krachten bundelen en samenwerken met diverse initiatieven in de wijk.
• Voor de ondersteuning van jongeren op school: interprofessioneel samenwerken van professionals uit onderwijs, jeugdhulp en zorg rond hulpvragen van leerlingen, ouders en scholen. Daarover lees je meer bij Interprofessioneel samenwerken. Ook kunnen professionals van binnen en buiten de school zich samen inzetten voor het verbeteren van het welbevinden op school. De stappenplannen Werken aan welbevinden voor po en vo en Werken aan welbevinden voor het mbo geven stapsgewijs weer hoe men met elkaar tot een gestructureerde en schoolbrede aanpak kan komen.
• Voor de begeleiding van jongeren bij de overgang naar volwassenheid: als professionals, organisaties en gemeenten samenwerken over de (leeftijds)grenzen van domeinen en wetten heen. Zo kan worden voorkomen dat jongeren rond hun achttiende tussen wal en schip vallen en aan hun lot worden overgelaten. Lees meer bij Met wie werk ik samen? en Hoe ondersteun ik jongeren bij de overgang naar volwassenheid?

Jouw welbevinden

Natuurlijk is het ook belangrijk dat je zelf goed in je vel zit. Wil je daar meer over lezen, kijk dan eens naar deze pagina's:

Goed voor jezelf zorgenWerkdruk in het werk met kinderen, jongeren en ouders

Meer informatie

Veerkracht en mentale gezondheid zijn sterk afhankelijk van je sociale omgeving (Sarjeugd.nl)De Veerkracht-praatplaat (Augeo.nl)