Jongeren tussen 16 en 27 jaar doorlopen een belangrijke transitie naar volwassenheid, waarbij zij staan voor een aantal nieuwe taken, kansen, uitdagingen en moeilijkheden. Opgroeien naar volwassenheid betekent een ontwikkeling naar meer onafhankelijkheid, autonomie en zelf richting geven aan je eigen leven en toekomst.
Waarom aandacht voor dit vraagstuk?
Er zijn twee belangrijke redenen voor de recente belangstelling voor het vraagstuk 16-27, een levensfase die veel nieuwe eisen meebrengt:
- aandacht voor de levensfase waarin jongeren de overgang maken naar de volwassenheid.
- aandacht in beleid voor de ondersteuning van met name kwetsbare jongeren en jongvolwassenen.
Aandacht voor de levensfase
In het verleden werd vooral gefocust op de overgang naar de wettelijke volwassenheid. Tegenwoordig zien we dat deze overgang zich over een langere periode voordoet. Daarom spreken we niet meer in termen van '18-/18+' maar van '16-27' of 'overgang naar volwassenheid'. Tussen de 16 en 27 jaar doorlopen jongeren de fase van adolescentie. In deze levensfase zijn hun lichaam en hersenen nog volop in ontwikkeling en verandert de hormoonhuishouding. De ontwikkeling van de hersenen loopt door tot rond hun vijfentwintigste.
De overgang van jeugd naar volwassenheid is voor veel jongeren een turbulente periode waarin verschillende veranderingen plaatsvinden op lichamelijk, intellectueel en sociaal-emotioneel gebied. De relatie met de ouders krijgt een andere kwaliteit, jongeren hebben toenemende behoefte aan autonomie en de invloed van peers is erg belangrijk in deze levensfase. Ze willen zich erkend en herkend voelen door volwassenen en door jongeren die voor hen belangrijk zijn.
Er verandert ook veel in het dagelijks leven van jongeren: ze gaan zelfstandig wonen, eigen geld verdienen en beslissen steeds meer zelf. De meeste jongeren leren dit vanzelf, met vallen en opstaan en met ondersteuning van ouders en vrienden.
Aandacht voor kwetsbare jongeren
Het is de taak van de overheid om erop toe te zien dat jongeren in Nederland zich op een goede manier vormen tot gelukkige, gezonde en zelfstandige deelnemers aan de samenleving. Voor sommige jongeren verloopt die ontwikkeling naar zelfstandigheid niet vanzelfsprekend. Jongeren kunnen op allerlei gebieden moeilijkheden ervaren die vragen om extra hulp of ondersteuning, denk bijvoorbeeld aan: opleiding, sociale contacten, geld, huisvesting, werk, gezondheid, omgaan met alcohol of drugs. Adequate ondersteuning is in het bijzonder geboden voor jongeren die zich in een kwetsbare positie bevinden. Nu blijkt het juist in de fase van de overgang naar volwassenheid moeilijk om hulp en ondersteuning zó in te richten dat deze aansluit bij en werkt voor jongeren.
Jongeren in de jeugdhulp moeten sneller zelfredzaam worden in een korte periode in vergelijking met hun leeftijdsgenoten. Dit terwijl zij door de problemen die ze ervaren langer ondersteuning nodig hebben dan op dit moment gebeurt in de praktijk. De leeftijdsgrens van 18 speelt hier een belangrijke rol in.
De overgang naar volwassenheid speelt op de volgende domeinen:
Onderwijs
Jongeren tussen de 16 en 27 maken vanuit het voorgezet onderwijs de stap naar vervolgonderwijs of de arbeidsmarkt. Het volgen van onderwijs en het behalen van een diploma is de basis voor participatie in de samenleving. Daarnaast zijn de vaardigheden die jongeren op school ontwikkelen, zoals het opdoen van kennis en het ontwikkelen van autonomie, zelfredzaamheid en werknemersvaardigheden belangrijk voor een gelukkige en zinvolle invulling van hun leven.
Vrije tijd
In de leeftijdsfase 16-27 maken jongeren zich los van hun ouders, hechten ze meer belang aan de relatie met leeftijdsgenoten en ontwikkelen ze hun eigen identiteit. Naast de gezinssituatie en de omgeving op school of werk hebben jongeren behoefte aan een leefmilieu waarin ze zichzelf kunnen ontplooien, waar ze hun eigen talenten kunnen ontwikkelen, zich kunnen ontspannen en kunnen doen wat zij leuk vinden, samen met leeftijdsgenoten. Veel jongeren brengen hun vrije tijd door met vrienden en/of zijn lid van een jeugd- of sportvereniging. Met wie ze omgaan en wat ze doen is belangrijk voor hun ontwikkeling en het ontdekken van hun eigen talenten. Niet iedere jongere wordt vanuit huis gestimuleerd om deel te nemen aan vrijetijdsactiviteiten.
Het is belangrijk dat jongeren los van hun thuissituatie, opleidingsniveau of economische status de mogelijkheid hebben om hun vrije tijd te besteden aan activiteiten waarin zij kunnen leren door te ervaren, zichzelf kunnen zijn en kunnen ontdekken wat ze leuk vinden en waar ze goed in zijn.
Om jongeren optimaal gebruik te laten maken van hun talenten, op een gezonde manier de grenzen te laten opzoeken en te ondersteunen in hun ontwikkeling, hebben zij de steun en support van hun netwerk nodig. Dit kunnen bijvoorbeeld vrienden, ouders of andere belangrijke volwassenen zijn, maar ook docenten, professionals en begeleiders bij sport- en cultuurverenigingen en jongerenwerkers.
Werk
Jongeren zijn sociaal sterker en economisch zelfstandiger wanneer zij werk hebben. Inkomen is nodig om zelfstandig te worden, voor onderdak en om een toekomst op te bouwen. Daarnaast zorgt het hebben van werk voor een nuttige dagelijkse invulling, persoonlijke ontwikkeling en participatie in de maatschappij.
De overgang van school naar werk
Het onderwijs, de gemeenten en ook werkgevers hebben een belangrijke rol bij het bevorderen van de arbeidspositie van jongeren. Voor een soepele overgang van school naar werk is samenwerking tussen deze spelers van groot belang.
Financiën
Sommige jongeren voelen zich genoodzaakt om te stoppen met hun opleiding om te gaan werken omdat ze inkomen nodig hebben om de huur te betalen. Daarnaast missen zij vaak nog de vaardigheden om hun financiën te beheersen en worden toeslagen meestal niet uitbetaald op het moment dat de huur wordt afgeschreven. Het ontstaan van schulden ligt hierbij op de loer.
Zorg en welzijn
Van jongeren die opgroeien in kwetsbare omstandigheden is bekend dat zij een groter risico hebben om onvoldoende aansluiting in de samenleving te vinden. Ook hebben zij een groter risico om structurele problemen te ontwikkelen op het gebied van psychosociaal functioneren en afhankelijk te worden van formele zorg en dienstverlening. Kwetsbare jongeren hebben vaak geen ondersteunend netwerk, terwijl dat in deze fase zo hard nodig is.
Huisvesting
Jongeren met jeugdhulp en verblijf die 18 jaar worden vallen te vaak tussen wal en schip doordat geen aansluitende en passende ondersteuning geboden kan worden in combinatie met huisvesting. Het risico op dakloosheid en versterking van problematiek zien we de laatste tien jaar toenemen onder jongvolwassenen. Voor kwetsbare jongeren is de ontwikkeling naar zelfstandigheid een cruciale fase. De overgang van jeugdhulp naar zelfstandigheid is een continu proces en moet flexibel zijn, gebaseerd op de ontwikkelingsleeftijd en behoeften van jongeren. Hierin hebben we met elkaar een maatschappelijke opgave om deze jongeren zo goed mogelijk te beschermen en ondersteunen, ook na hun 18e of 21e levensjaar.
Meer informatie
Wat werkt bij de aanpak van dak- en thuisloosheid onder jongeren (Movisie.nl)Dak- en thuisloosheid onder jongeren (Hetvergetenkind.nl)Schadenota, jongeren die de jeugdhulp verlaten (Eur.nl)
