Wat hebben jongeren nodig in de overgang naar volwassenheid? 

Jongeren in de overgang naar volwassenheid staan voor de opgave om hun eigen leven richting te geven en om zelfstandig te worden. Zij krijgen meer autonomie en verantwoordelijkheid om voor zichzelf te zorgen en in het hebben van een eigen (t)huis, opleiding of baan, inkomen en een sociaal leven. Om deze verantwoordelijkheid te dragen, hebben ze een aantal zaken nodig. Denk aan vertrouwen in zichzelf en in de mensen om hen heen, ruimte om zich te ontwikkelen en een vangnet van mensen die ze onvoorwaardelijk steunen. Voor jongeren die opgroeien in kwetsbare omstandigheden, vaak met jeugdhulp, zijn deze zaken niet vanzelfsprekend.  

Deze jongeren hebben daarom behoefte aan ondersteuning van professionals die hun hulp afstemmen op wat jongeren belangrijk vinden. Die hen helpen bij het maken van een eigen toekomstplan en er voor ze zijn en blijven, ook nadat ze 18 jaar zijn geworden. Professionals die hen pas loslaten als ze een stevige basis hebben om op door te bouwen.

Wat zeggen jongeren hier zelf over? 

Jongeren geven zelf aan dat zij hun leven niet ineens op orde hebben wanneer zij 18 worden. Vaak kost het tijd om iemand te leren vertrouwen, en zeker om iemand om hulp te durven of willen vragen. Vertrouwenspersonen die betrokken en dichtbij zijn maken het verschil. Zij hoeven niet langdurig in het leven van de jongere te blijven, maar wel op die momenten die ertoe doen en waarbij stabiliteit in betekenisvolle relaties cruciaal is. De overgang naar volwassenheid en zelfstandig worden is zo'n cruciaal moment. 

Daarnaast geven jongeren aan dat zij vooral behoefte hebben aan iemand die er voor ze is, die ze kunnen vertrouwen en met wie ze open en gelijkwaardig in gesprek kunnen over dat wat voor hen van belang is. Iemand op wie ze kunnen terugvallen en die hen vanuit vertrouwen, moed en hoop helpt om een volgende stap te zetten.  

Hoe ziet goede ondersteuning bij de overgang naar volwassenheid eruit?  

Een goede ondersteuning bestaat uit het aansluiten bij de leefwereld van de jongere en het werken vanuit een persoonlijke, gelijkwaardige en relationele houding. Het vertrekpunt zijn de dromen, wensen en persoonlijke doelen van de jongere. Het einddoel van jouw (professionele) betrokkenheid is om de jongere te helpen bij het verkrijgen van een stabiele basis – net zoals in het gewone leven bij opgroeien naar volwassenheid. De inzet op duurzame steun en een vangnet loopt als een rode draad door je begeleiding. Jouw rol is erop gericht om naast de jongere te staan (en naast de ouders, het gezin en belangrijke anderen), en om te helpen weer regie over het eigen leven en de toekomst te krijgen. Hierbij kijk je naar het hier en nu, maar ook naar het toekomstperspectief en naar toekomstbestendige oplossingen. 

Als professional help je om wisselingen van bijvoorbeeld woonplek, begeleiding, behandeling en school zo soepel mogelijk te laten verlopen, met goede voorlichting en voorbereiding. Je helpt jongeren om hun eigen plan te maken, om de hulp hierop af te stemmen en concrete afspraken te maken over wie waarbij ondersteunt.

Een voorbeeld van een moment waarop veel dingen veranderen is de 18e verjaardag. Er komt dan veel op een jongere af, wat die niet altijd goed kan overzien. Jongeren geven zelf aan dat goede voorlichting, voorbereiding en begeleiding hierbij een belangrijke succesfactor is. De app Kwikstart is een instrument dat hierbij goed kan helpen. Ook zijn er veel checklists en overzichten van belangrijke regelzaken rond de 18e verjaardag.

Uit welke elementen bestaat goede ondersteuning?  

Relationeel werken 

• Een goede en stabiele relatie is de sleutel. Investeer in het opbouwen van vertrouwen. Sluit aan bij de (leef)wereld van de jongere om goed te snappen hoe zijn wereld eruit ziet, wie belangrijk zijn, wat er voor de jongere op het spel staat en hoe jij van betekenis kunt zijn. 
• Heb tijd, geduld en vertrouwen. Zeg wat je doet en doe wat je zegt. Wees beschikbaar en betrouwbaar.  
• Heb een luisterend oor en luister goed naar wat de jongere te vertellen heeft.  

Leefwereld en -omgeving van de jongere staat centraal 

• Onderzoek wie voor de jongere belangrijk zijn. Wat vinden zij belangrijk? Welke betekenis of rol kunnen zij hebben voor de jongere? En op welk gebied? Onderzoek hoe ouders, gezin en familie kunnen ondersteunen en van betekenis kunnen zijn. Dit geldt ook voor vrienden en voor betrokkenen vanuit school of de sportclub.  
• Investeer doorlopend in het versterken van steun en netwerk. Zoek contact en samenwerking met degenen om de jongere heen. Wie is duurzaam beschikbaar voor de jongere? Wie wil hierin meer betekenen voor de jongere?  
• Onderzoek wat in het leven van de jongere belangrijk is. Wat doet er voor de jongere toe? 

Eigen verantwoordelijkheid en eigen regie is het vertrekpunt 

• Opgroeien gaat met vallen en opstaan. Met ruimte en verantwoordelijkheid gaan ook dingen mis. Ga daarover in gesprek en help jongeren hier voor zichzelf lessen uit te trekken.  
• Focus op veerkracht, mogelijkheden en talenten. 
• Werk vanuit het toekomstplan van de jongere en vanuit zijn eigen doelen, wensen en dromen. Ga vroegtijdig met een jongere in gesprek over zijn plan en perspectief. 
• Wees faciliterend, moedig jongeren aan om zelf een hulpvraag te stellen en ondersteun jongeren bij het maken van eigen keuzes.   

Vijf pijlers van zelfstandigheid 

Help jongeren bij het creëren van een stevige basis door de vijf pijlers van zelfstandigheid (de Big5) te helpen versterken.  

Lees meer op de pagina De vijf pijlers van zelfstandigheid