Hoe verbind je school en wijk?

Inrichten van de verbinding

Bij het vertalen van beleidsplannen voor passend onderwijs en jeugdhulp naar de praktijk zijn veel partijen betrokken. De school en gemeente hebben hierin ieder hun eigen werkterrein. Hoe richt je het proces van samenwerken en verbinden goed in? Belangrijke bouwstenen hiervoor zijn:

• een goede analyse van de lokale situatie
• een heldere visie op de verbinding
• afspraken over taakverdeling tussen samenwerkingspartners

IJkpunten

Deze ijkpunten kunnen helpen bij het vormgeven van samenwerking in de praktijk. Bekijk de tien ijkpunten en kijk of de samenwerking bij u hier al aan voldoet.

Gemeenten en samenwerkingsverbanden Passend onderwijs moeten hun plannen voor jeugdhulp en onderwijsondersteuning op elkaar afstemmen in het op overeenstemming gericht overleg (OOGO). Op de pagina Samenhangend beleid afstemmen in het OOGO lees je meer over het borgen van afspraken in het OOGO en de ontwikkelagenda's die daarbij gemaakt worden.

Thema's

De volgende thema's zijn door gemeenten en samenwerkingsverbanden vrijwel altijd in hun plannen beschreven:

• preventie en (vroeg)signalering
• multidisciplinaire samenwerking
• bieden van integrale arrangementen
• het voorkomen van thuiszitten
• realiseren van doorgaande lijnen
• continuïteit in ondersteuning.

Hoe versterk je de verbinding in de praktijk?

Samenwerkingsverbanden voor po en vo en mbo-instellingen bepalen zelf hoe zij hun route voor ondersteuningstoewijzing inrichten. En gemeenten bepalen zelf hoe zij hun jeugdhulp aanbod inrichten en toegankelijk maken. Daarmee vraagt de verbinding om maatwerk. Hoe deze verbinding er in de praktijk uitziet, is dus afhankelijk van de lokale situatie. Ook maakt het uit of het gaat om po, vo of mbo. Voor een po- of vo-school is het logischer om een sterke verbinding te hebben met de wijk, terwijl het mbo zich juist richt op de regio.

• Lees meer informatie over de verbinding in het primair onderwijs en mbo.
• Bekijk de Kenniskaart Kwaliteit verbinding onderwijs en jeugd.
• Lees ook onze tips voor een samenhangende aanpak.
• Het steunpunt Passend onderwijs ondersteunt scholen, schoolbesturen en samenwerkingsverbanden in het primair en voortgezet onderwijs met de uitvoering van passend onderwijs in de praktijk.

Bekijk het webinar Jeugdhulp in school

Preventie en (vroeg)signalering

Het bevorderen van een positieve ontwikkeling van jongeren is een belangrijk doel voor zowel de gemeente als het onderwijs. Belangrijk is om problemen te voorkomen en op tijd te signaleren. Onderwijs en jeugdhulp hebben hier verschillende taken in. Lees hier welke taken dit voor zowel het onderwijs als jeugdhulp zijn.

Jongeren hebben er baat bij dat eventuele belemmeringen in hun ontwikkeling tijdig worden gesignaleerd. Zo zijn onderwijsprofessionals belangrijke signaleerders als het gaat om leer-, gedrags-, ontwikkelings- en opvoedingsproblemen bij kinderen en ouders.

Jeugdhulpprofessionals zijn weer nodig voor het juist beoordelen van de signalen die buiten het domein van het onderwijs liggen. Denk aan ontwikkelingsproblemen en problemen in de thuissituatie. Leidend bij vroegsignalering zijn de onderwijs- en ondersteuningsbehoeften van de leerling, de ouders en de leerkracht. Multidisciplinaire samenwerking is hierbij noodzakelijk.

Lees meer over:

• samenhang in het preventieve aanbod
• het bevorderen van een positieve ontwikkeling
• werkzame factoren in de jeugdhulp
• de geleerde lessen over preventie en positief pedagogisch beleid vanuit de samenwerking van het NJi en het programma Met Andere Ogen of bekijk de infographic

Multidisciplinaire samenwerking

De samenwerking tussen onderwijs en wijk betekent in de praktijk dat professionals vanuit verschillende disciplines samenwerken met ouders en leerlingen. Dit kan een intensieve samenwerking zijn waarin bijvoorbeeld een schoolmaatschappelijk werker leerkrachten ondersteunt in het samenwerken met ouders. Of bijvoorbeeld een samenwerking waarin een wijkteammedewerker afstemt met de zorgcoördinator of intern begeleider over ondersteuningsvragen van een kind. In de multidisciplinaire samenwerking heeft ieder zijn eigen rol en functie. Bekijk het overzicht van de verschillende rollen en functies.

Het multidisciplinair overleg

Het multidisciplinair overleg (mdo) is een overlegvorm waarbij professionals vanuit verschillende organisaties aanwezig zijn. Denk aan het ondersteuningsteam en zorgadviesteam (ZAT). Op de meeste plaatsen neemt hieraan ook jeugdhulp deel, zoals de contactpersoon van het jeugdhulpteam of Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG), de schoolmaatschappelijk werker of de jeugdverpleegkundige of jeugdarts.

De meeste gemeenten hebben lokale teams ingericht om de jeugdhulp toegankelijk te maken voor ouders en jeugdigen. Denk aan een jeugdteam, sociaal team, dorpskernteam en CJG-team. Op steeds meer plaatsen sluit een vertegenwoordiger van die teams aan bij mdo's op scholen, in de kinderopvang en op andere plaatsen waar professionals belemmeringen in de ontwikkeling van kinderen signaleren. Hoe het mdo wordt vormgegeven is ook afhankelijk van de onderwijssector. Lees op deze pagina meer over hoe het mdo kan worden vormgegeven in het po, vo en vso

Integrale arrangementen

De Wet passend onderwijs stelt scholen verplicht passend onderwijs te bieden aan elke leerling. Er moet een passend en dekkend onderwijs- en jeugdhulpaanbod zijn, zodat de leerlingen niet uitvallen en zoveel mogelijk in de reguliere omgeving onderwijs kunnen ontvangen.

Dit betekent dat er in de basis een goede samenwerking moet zijn tussen onderwijs en jeugdhulp. Deze samenwerking vindt veelal plaats via het wijkteam en is met name gericht op afstemming. Zodra de samenwerking een integrale aanpak wordt, spreekt men binnen het onderwijs van een onderwijs-zorgarrangement.

Deze integrale aanpak kan plaatvinden bij complexe problematiek, bijvoorbeeld in het speciaal onderwijs. Ook kan de aanpak ingezet worden bij lichtere problematiek. Denk bijvoorbeeld aan een coach die zowel de leerkrachten als leerlingen coacht op het gebied van omgaan met gedragsproblemen van leerlingen.

Integrale samenwerking binnen het onderwijs is op individueel niveau van belang, en is op een aantal overkoepelende thema's noodzakelijk, zoals bij arbeidstoeleiding voor jongeren in kwetsbare posities, in het voorkomen van schooluitval en voortijdig schoolverlaten en voor leerlingen in het speciaal onderwijs.

Lees meer bij:

Onderwijs-zorgarrangementenSchoolaanwezigheid en schoolverzuimIntegrale gezinshulp

Realiseren van doorgaande lijnen

Een jongere krijgt te maken met overgangsmomenten tijdens zijn schoolloopbaan. Bijvoorbeeld bij de overgang van basis naar voortgezet onderwijs. Denk ook aan de overgangsmomenten van schooltijd naar vrije tijd.

Met het realiseren van doorgaande lijnen bedoelen we het overbruggen van deze overgangsmomenten. De doorgaande lijnen bestaan uit de pedagogische lijn, de onderwijslijn en continuïteit in ondersteuning van kind en gezin. De doorgaande lijnen zijn vooral voor jongeren met extra ondersteuningsbehoeften van belang.

De lijnen kenmerken zich door een verticale en horizontale lijn:

• De verticale lijn bestaat uit overgangsmomenten die plaatsvinden aan de hand van de leeftijd van de jongere, dus van voorschoolse voorzieningen naar de basisschool, van de basisschool naar het voortgezet onderwijs, van het voortgezet onderwijs naar het mbo, hbo of universiteit en van onderwijs naar arbeid.
• De horizontale lijn bestaat uit overgangsmomenten tussen onderwijs en zorgpartners en tussen leefgebieden van de jongere. Om de overgangsmomenten te overbruggen is samenwerking nodig tussen tenminste onderwijs, ouders, jeugdhulp en leerplicht.

De Onderwijsraad heeft een rapport uitgebracht over hoe je de inhoudelijke samenwerking tussen onderwijs en jeugdhulpverlening bevordert.

Lees de Handreiking over doorgaande lijnen in passend onderwijs

Goede voorbeelden uit de praktijk

Veel gemeenten en samenwerkingsverbanden zijn al gestart met een samenhangende aanpak om onderwijs en jeugdhulp te verbinden. Vaak zetten zij hiervoor wijkteams of buurt- of jeugdteams in die aansluiten op de ondersteuningsstructuur in het onderwijs. In de praktijk blijkt hoe die aansluiting het best georganiseerd kan worden. Hoe hebben samenwerkingsverbanden passend onderwijs ingespeeld op de veranderde situatie door coronamaatregelen?

• Bekijk hoe in Noord-Kennemerland kinderen in een kwetsbare situatie ondersteund worden bij passend onderwijs thuis.
• Lees hoe het Samenwerkingsverband Lekstroom met professionals, ouders en gemeente samenwerkt.
• Bekijk hoe in de regio Eemland scholen en gemeenten samen zorg dragen voor een passende aanpak.