Wat is pesten en wat zijn de signalen?

Pesten kan ingrijpende gevolgen hebben voor iedereen die erbij betrokken is: de pester, de gepeste én de omstanders. Daarom is het belangrijk om pestgedrag snel te herkennen. Maar wat is pesten precies en hoe herken je het?  

Wat is pesten? 

Pesten is wanneer één of meerdere personen vanuit een machtspositie iemand anders herhaaldelijk en voortdurend op een vervelende manier lastigvalt. Dit kan fysiek, verbaal of psychologisch schade toebrengen. Bijvoorbeeld door te schelden, iemand te slaan of iemand te kwetsen.

Gepest worden heeft veel negatieve gevolgen, bijvoorbeeld slechte schoolprestaties, schoolverzuim, eenzaamheid, minder zelfvertrouwen, minder vertrouwen in anderen en psychische klachten als depressiviteit. Die gevolgen kunnen tot ver in de volwassenheid doorwerken. Pesten gebeurt vaak in groepen, zoals op school, in de speeltuin, op de sportclub en online. Vaak zijn er naast de pesters en de gepesten ook omstanders bij betrokken.  

Waarom pesten kinderen en jongeren?

Kinderen en jongeren kunnen anderen om verschillende redenen pesten:

  • Ze zijn zelf ooit gepest en willen wraak nemen of reageren hun frustraties op anderen af.
  • Ze willen hun eigen positie in de groep verbeteren, bijvoorbeeld om erbij te horen of populairder te worden.
  • Ze willen meer invloed en macht over leeftijdsgenoten om een hogere status te krijgen.
  • Ze vinden het grappig of spannend om te pesten, omdat ze zich niet goed kunnen inleven in de gevoelens van anderen.

Hoe herken je pesten?

Soms zie je direct dat een kind of een jongere gepest wordt. Dat kind wordt buitengesloten, krijgt steeds een duw, wordt vernederd of vaak uitgescholden. Maar pesten kan ook achter je rug om gebeuren, bijvoorbeeld in kleedkamers, in de pauze, online of achter in de speeltuin. Dat maakt het lastig om het pestgedrag te zien. Om pesten te herkennen moet je alert zijn op signalen bij alle betrokkenen en letten op de sfeer en de omgang in de groep.

Voorbeelden van pestsignalen zijn:   

  • Een kind zondert zich regelmatig af van de groep. Het is bijvoorbeeld vaak alleen tijdens pauzes.   
  • Een of meer andere kinderen gaan steeds over de grens van een kind heen door het te duwen of een onaardige opmerking te maken. 
  • Steeds hetzelfde kind wordt voor gek gezet of buitengesloten. 
  • Een kind is steeds vaker afwezig, is ziek of meldt zich af voor de les. 
  • Een kind heeft weinig zelfvertrouwen. 
  • De spullen van een kind zijn regelmatig stuk.   
  • De pester lijkt zich niet schuldig te voelen en gaat steeds door met het pestgedrag.
  • De pester lijkt niet te zoeken naar verzoening. 

Wees hierop alert bij pesten:

Hoe herken je online pestgedrag?  

Bij online pesten gaat het bijvoorbeeld om het sturen van nare berichten, gênante video's van iemand uploaden op sociale media of het ongewenst delen van persoonlijke informatie met anderen. Zorg dat jij weet waar kinderen en jongeren online mee bezig zijn door het er in je gesprekken met hen over te hebben.

Een signaal van pesten bij jongeren is hun gedrag als ze hun telefoon gebruiken, bijvoorbeeld het extreem afschermen van hun telefoon of stemmingswisselingen tijdens of na het gebruik ervan. Online pesters komen meestal uit de omgeving van degene die gepest wordt. De kans is dus groot dat een kind dat op school gepest wordt, daar ook online mee maken heeft.  

​​​​​Hoe praat je over pesten?

Kinderen vinden praten over pesten moeilijk. Ga als je het ziet gebeuren, een vermoeden hebt, of het van iemand hoort in gesprek met een kind dat gedrag van anderen ervaart als pesten. Neem het kind serieus als het over pesten vertelt. Misschien vermoed je dat er geen sprake is van pesten. Ga dan na waarom het kind het wel zo beleeft.

Pesten of sociaal onhandig?Wat kan ik doen tegen pesten?

Meer informatie

Pesten (School en veiligheid)Pesten (Centrum Veilige Sport Nederland)

Bronnen
  • Camodeca, M., & Goossens, F. (2005). Aggression, social cognitions, anger and sadness in bullies and victims. Journal of Child Psychology and Psychiatry and Allied Disciplines, nr. 46(2), p. 186-197. 
  • De Castro, B. O., Mulder, S., van der Ploeg, R., Onrust, S., van den Berg, Y., Stoltz, S., ... & Veenstra, R. (2018). Wat Werkt Tegen Pesten? In opdracht van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO). 
  • De Kinderombudsman (2022). In eenzaamheid gepest. Kinderen over hun ervaringen met pesten en (het gebrek aan) hulp bij pesten. 
  • Hawley, P. H. (2003). Strategies of control, aggression, and morality in preschoolers: An evolutionary perspective. Journal of experimental child psychology, nr. 85, p. 213-235. 
  • Kärnä, A., Voeten, M., Little, T. D., Poskiparta, E., Alanen, E., & Salmivalli, C. (2011). Going to scale: A nonrandomized nationwide trial of the KiVa antibullying program for grades 1– 9. Journal of Consulting and Clinical Psychology, nr. 79(6), p. 796 
  • Olthof, T., Goossens, F. A., Vermande, M. M., Aleva, E.A., & Van der Meulen, M. (2011). Bullying as strategic behavior: Relations with desired and acquired dominance in the peer group. Journal of School Psychology, nr. 49, p. 339-359.
  • Thomas, H. J., Connor, J. P., & Scott, J. G. (2018). Why do children and adolescents bully their peers? A critical review of key theoretical frameworks. Social psychiatry and psychiatric epidemiology, p. 1-15 
  • Van den Bedem, N. P., Dockrell, J. E., Van Alphen, P. M., Kalicharan, S. V., & Rieffe, C. (2018). Victimization, Bullying, and Emotional Competence: Longitudinal Associations in (pre) Adolescents with and without Developmental Language Disorder. Journal of speech language and Hearing Research nr. 61, p. 2028-2044.  

Alle pagina's over pesten

Foto Mirella van den Burg

Vragen? Neem contact op met:

Mirella van den Burg, MSc

adviseur onderwijs en veiligheid
m.vandenburg@nji.nl

Lees ook