'Ik sta pestgedrag voor geen millimeter toe'

De straatcultuur in Leiden-Noord is simpel: wanneer je als jongere je kop boven het maaiveld uitsteekt, dan word je kapot gemaakt. 'Vijf jaar geleden stapte één van onze jongeren het podium op', vertelt Robin. 'Hij verraste ons met een goeie rap. Als jongerenwerkers vonden wij het geweldig, maar de jongeren zelf dachten er anders over: vanaf dat moment namen ze hem in de wijk op allerlei manieren te grazen. De kleintjes doen hem nog altijd na. Hij heeft nooit meer gerapt. Dit doet wat met je zelfbeeld.'

Zijn wijk kent meerdere groepen jongeren. Ook binnen de eigen groepen gaan ze keihard met elkaar om. Ze laten de ander de klos zijn om zelf niet de klos te worden.

Hoe ontstaat gedragsverandering?

Hoe krijg je jongeren zover dat ze het anders gaan doen? Robin: 'Gedragsverandering ontstaat door je bewust te worden van je eigen gedrag. Maar inlevingsvermogen is een vaardigheid die zij vaak nauwelijks hebben ontwikkeld. Ik spiegel hen en stel me kwetsbaar op. Wanneer iemand een grap maakt ten koste van een ander, zeg ik: 'Als je dit tegen mij zou zeggen, zou ik me verdrietig en boos voelen. Waarom doe je wat je doet?' 'Sorry', klinkt het dan vaak.'

Het tonen van gevoelens kan onder deze jongeren al helemaal niet. Als je zegt: 'Ik ben verliefd', lachen anderen je uit. Dit zien ze als zwakte. Het gevolg is dat zij zich emotioneel niet kunnen openstellen en hun gevoel niet ontwikkeld is. Dit kun je soms terugzien aan de verstoorde manier waarop ze later naar een vrouw kijken. Ook hun omgang met vrouwen kan verstoord zijn.' 

Je eigen waarden leren bepalen

'Vaak zijn er in de groep twee leiders en volgt de rest. Deze groepsprocessen vind ik interessant. Juist op de meelopers ben ik alert. Ik wil hun leren om hun individuele waarden te bepalen: wat vind ik goed en wat vind ik fout? Ze mogen ontdekken dat anders zijn of denken juist waardevol is. Als je je eigen waarden kent, kun je deze behouden in een groep.'

De jongeren in zijn wijk zouden gebaat zijn met lessen in levensvaardigheden, denkt Robin. 'Wie ben ik, waar geloof ik in, waar sta ik voor? Hoe ga ik om met mijn emoties, hoe ga ik om met anderen? Als deze lessen onderdeel worden van ons onderwijssysteem, krijgt elke jongere hier iets van mee. Ze kunnen er ook leren wat een gezonde seksuele ontwikkeling inhoudt, in veel gezinnen is dit onderwerp taboe met alle gevolgen van dien.'

Laten we onbeleefde omgangsvormen niet toestaan

'Waar kunnen we beginnen? Let op onbeleefde omgangsvormen, grof taalgebruik en schelden: sta dit niet toe. Alleen met elkaar - met iedereen die om kinderen en jongeren heen staat - kunnen we een verschil maken. Ik denk dat veel mensen zullen schrikken van de manier waarop de jeugd hier met elkaar omgaat. Toch gaat het niet alleen om verbaal geweld. De non-verbale communicatie van de pester is minstens zo sterk. Zojuist heb ik op een schoolplein ingegrepen toen een 10-jarig grofgebekt meisje op een ander, stil meisje afliep en zei: 'Ja toch, zo is het toch'. Het stille meisje werd als het ware overrompeld, de hoek ingedrukt ter meerdere glorie van het felle meisje dat een roddel bevestigd wilde horen. 'Ho, stop', reageerde ik. 'Laat haar eens rustig antwoorden. Wat vind jij er eigenlijk van?' Maar voordat het stille meisje iets kon uitbrengen, werd ze al uitgelachen. Het klinkt als een onschuldig voorbeeld misschien, maar dit is het niet. Ik heb haar bewust willen maken van haar gedrag, en heb het stille meisje later, één op één gevraagd wat ze eigenlijk wilde zeggen. Zo hoop ik bij haar het vertrouwen te creëren dat ik de controle houd en dat zij gezien wordt. Misschien durft ze zich een volgende keer wel uit te spreken.'

Het belangrijkst: het goede voorbeeld geven

'Eigenlijk geef ik onze jongeren liefde met boosheid', besluit Robin. 'Als professional moet ik 'straight' zijn, bijna een heilige zelfs door steeds het goede voorbeeld te geven als het gaat om respectvolle omgangsvormen. Anders ben ik niet geloofwaardig en daar prikken ze direct doorheen. Jongerenwerker zijn is daarom niet alleen een baan, maar een levenswijze.'