Wat kan ik doen tegen pesten?

Waarom stoppen met pesten zo belangrijk is

Het is belangrijk dat volwassenen altijd reageren op pestgedrag van kinderen en jongeren. Neem het daarom altijd serieus als je het ziet gebeuren, een vermoeden hebt of het van een kind of jongere hoort. Pesten heeft namelijk negatieve gevolgen voor iedereen. Het beïnvloedt bijvoorbeeld de onderwijsresultaten, iemands mentale gezondheid en de ontwikkeling van het brein van kinderen die pesten en gepest worden. Spreek je daarom uit tegen pesten, bied steun en motiveer kinderen om elkaar te helpen en te steunen.  

Neem kinderen serieus

Ga altijd in gesprek met een kind dat gedrag van anderen ervaart als pesten. Ook als je twijfelt of het gepest wordt. Het is vaak voor kinderen moeilijk om naar jou te komen. Reageer dus serieus en probeer erachter te komen waarom het kind dit zo ervaart en hoe het zich voelt.

Kinderen en jongeren praten niet snel over pesten. Maar ze kunnen zich wel erg eenzaam voelen als zij gepest worden. Door goed te luisteren, kun je helpen die eenzaamheid te verminderen en weet het kind dat het bij jou terecht kan. Soms vertellen kinderen niet meteen het hele verhaal, maar krijg je stap voor stap meer inzicht in de situatie. Door steeds te luisteren, krijg je een beter beeld van wat er in de groep speelt en wat kinderen nodig hebben om zich veilig te voelen.

Je kunt kinderen ook aanraden om met de Kindertelefoon te bellen of chatten. Dit kan als zij gepest worden, pesten of zien dat er gepest wordt.

Let op eenzaamheid

Vaak voelen kinderen die gepest worden zich eenzaam en minderwaardig. Soms is dit zo erg dat het kind denkt dat de situatie nooit meer beter wordt. In het ergste geval kan dit ervoor zorgen dat kinderen aan zelfdoding denken. Let hier dus goed op: je kan niet altijd aan kind zien waar het mee zit.

Signalen van suïcidale gedachten herkennen en hulp inschakelen

Omgaan met pestgedrag in de wijk

Het verschilt per organisatie en omgeving wat je tegen pesten kunt doen. Pak pesten in de kinderopvang, het jongerenwerk of het wijkteam in het algemeen zo aan:  

Creëer een sociaal veilig klimaat 

Kinderen helpen elkaar eerder en voelen ze zich meer met elkaar verbonden als ze zich veilig voelen in de groep. Daarom is het belangrijk dat ze leren zich in anderen in te leven. Laat hiervoor kinderen naar elkaar luisteren en hun gevoelens proberen te verwoorden. Zo begrijpen en respecteren ze beter hoe anderen zich voelen en hoe ze conflicten ervaren. Help bij conflicten en in gewone situaties kinderen om hun eigen gevoelens en die van anderen te benoemen. Dit kan de empathie versterken, wat zorgt voor een veiligere sfeer in de groep.

Emotionele competentie en empathie

Zorg voor elkaar 

Moedig kinderen aan om elkaar te helpen, troosten of steunen. Bijvoorbeeld door te laten merken dat zij het niet eens zijn met wat de pester zegt of doet. Er zijn verschillende manieren om op pesten te reageren. Niet alle kinderen durven er meteen wat van te zeggen. Ze kunnen bijvoorbeeld wel achteraf naar het gepeste kind toe gaan om steun te bieden. Leg daarom uit dat omstanders van pesten het pestende kind ook op een later moment kunnen aanspreken op negatief gedrag. Of een app-groep kunnen verlaten of het gepeste kind kunnen troosten door bijvoorbeeld te zeggen dat zij het niet eens zijn met wat er gebeurd is.

Iets doen is altijd beter dan niets doen. Bespreek in de groep de verschillende reacties op pesten door voorbeeldsituaties na te spelen. Zo help je kinderen en jongeren om te begrijpen ze als omstander tegen pesten kunnen doen.

Inspiratie vind je in deze video en lesbrief. Deze kun je ook gebruiken in de kinderopvang of in de wijk.

Bespreek de overeenkomsten in de groep

Versterk de band tussen kinderen. In een groep waar kinderen en jongeren elkaar beter kennen, wordt over het algemeen minder gepest. Daar kun jij op inzetten. Leg hiervoor de nadruk op wat jongeren overeen hebben, bijvoorbeeld de hobby's die ze hebben. De kans op pesten wordt kleiner als ze zich verbonden voelen.

Andere tips tegen pesten

Wat kun je nog meer doen tegen pesten? Een paar praktische tips zijn:  

• Houd toezicht tijdens vrije momenten, zoals buitenspelen.
• Bedenk en maak afspraken over regels in de groep en hoe kinderen met elkaar willen omgaan, doe dit samen met kinderen en jongeren.  
• Wijs kinderen op de gevolgen van pesten.
• Betrek kinderen en jongeren bij het oplossen van een pestsituatie. 

Omgaan met pestgedrag in de vrije tijd 

Pak pesten bij een sportclub of in een speeltuin zo aan: 

Vervul een voorbeeldfunctie 

Wees je ervan bewust dat je kinderen en jongeren beïnvloedt met wat je goed- of afkeurt. Als je vindt dat pesten er een beetje bij hoort, grijp je minder vaak in. Je geeft dan het signaal af dat pesten mag. Hierdoor kunnen slachtoffers het gevoel krijgen dat je aan de kant van de pester staat. Neem pesten daarom serieus.

Houd toezicht 

Pesten gebeurt vaak als er geen volwassenen in de buurt zijn, dus buiten, in de kleedkamer of in de gangen. Door toezicht te houden in pauzes, op de gang, in kleedkamers of buiten kun je sneller ingrijpen als je het pesten ziet. Zorg dat je hier aanwezig bent, bijvoorbeeld bij de aankomst en het weggaan van de kinderen en jongeren.

Omgaan met pestgedrag op school 

Pesten gebeurt ook vaak in de klas of op het schoolplein. Pak pesten op school zo aan:

Signaleer en analyseer pesten

Pesten gebeurt vaak buiten je gezichtsveld, bijvoorbeeld tijdens vrije speelmomenten, in de gangen of buiten. Let daarom op signalen van pesten, ook online. Probeer erachter te komen wat er speelt als het misgaat in een groep. Bekijk wie daarbij betrokken zijn, wat ze willen en hoe ze de situatie ervaren. Achterhaal ook wanneer het pesten gebeurt, bijvoorbeeld wanneer je er niet bij bent, en wat de intentie is van de pester. Wees je ervan bewust dat pesten en gepest worden vaak samengaan. 

Pesten voorkomen in de school

Het voorkomen en tegengaan van pesten is een belangrijk onderdeel van het veiligheidsbeleid op scholen. Elke school moet zorgen voor een veilige omgeving voor alle leerlingen. Hier zijn enkele aandachtspunten:

• Zorg dat je het anti-pestprotocol van de school kent en weet wie het aanspreekpunt voor pesten of de vertrouwenspersoon is.
• Maakt jouw school gebruik van een anti-pestmethode?  Zet deze methode altijd volgens de handleiding in. Dat vergroot namelijk de kans dat het pesten stopt.
• Gebruik erkende interventies tegen pesten en benut deze praktische tips. Overweeg bijvoorbeeld om een maatjessysteem of steungroep op te zetten voor kinderen of jongeren die gepest worden.
• Bespreek de aanpak tegen pesten regelmatig met het team.
• Maak tijd vrij om je kennis over het voorkomen en tegengaan van pesten op peil te houden. In deze tool vind je vijf handige tips om pesten te voorkomen op de basisschool. 

Erkende interventies tegen pesten