Pesten: waar ligt de grens?

Voor kinderen en jongeren van nu is er geen verschil meer tussen de online en de offline wereld. En voor de meerderheid van de kinderen en jongeren geldt dat ze zich over het algemeen ook beter voelen door het gebruik van sociale media. Maar online gebeuren er natuurlijk niet alleen maar leuke dingen. Waar plagen en pesten in de fysieke wereld kan, kan dat ook online.

Online pesten is vaak subtieler dan 'gewoon' pesten

Online pesten of cyberpesten is pesten via digitale media. Online pesten komt in verschillende vormen voor. Denk aan buitensluiten, iemand voor gek zetten en in het geval van Tara iemand beledigen. Maar wanneer is een reactie te interpreteren als een belediging? Het verschil is vaak subtiel. Bij de reacties onder Tara's foto is niet meteen duidelijk of het wel om pestgedrag gaat. De reacties kunnen immers op meerdere manieren worden geïnterpreteerd. Zo kunnen ze door Tara worden opgevat als beledigend, maar ook als grapje.

En juist die subtiliteit maakt het ingewikkeld. Bij online communicatie vallen meestal belangrijke elementen weg die normaal helpen om een boodschap te interpreteren. Denk bijvoorbeeld aan de toon waarop iemand iets zegt, de non-verbale communicatie en de reactie van degene voor wie de opmerking bedoeld is. Hierdoor is deze vorm van online pestgedrag vaak minder goed zichtbaar voor buitenstaanders. Een reactie als 'You're too pretty to be a lesbian' is door iemand die langs scrolt niet met volle zekerheid te beoordelen als pestgedrag. Het is een schijnbaar compliment, verpakt in een belediging.

Reageer je niet wat heftig?

Het is belangrijk om bij het beoordelen van zo'n opmerking uit te gaan van hoe de ontvanger het opvat. Dat is online nogal lastig in te schatten. Zowel degene die het grapje maakt, als de om- en buitenstaanders, kunnen de reactie van de ontvanger niet zien. De kans dat iemand er iets van zegt veel kleiner dan wanneer een reactie eenduidig op te vatten is als pestgedrag. De opmerkingen geven de ontvanger misschien wel een vervelend of onveilig gevoel, maar een buitenstaander kan de reactie van de ontvanger ook wat overdreven vinden. Het is toch immers maar een grapje?

En dat roept opnieuw de vraag op wanneer iets grappig is, en wanneer niet? En wie bepaalt of de ontvanger maar wat weerbaarder moet zijn of dat degene die het grapje maakt een beetje op zijn of haar woorden moet letten? Bovendien is er sociale media veel minder toezicht door volwassenen dan bijvoorbeeld in de klas. Daardoor is het lastiger om pestgedrag terecht te wijzen, voor iemand op te komen en in te schatten wat de ontvanger van zo'n opmerking vindt.

Van een grapje wordt niemand verdrietig

Het beoordelen van of iets pestgedrag is of niet, is dus complex. Zeker online. Want waar je in de fysieke wereld vaak kunt zien hoe een opmerking bij de ander binnenkomt, kan dat online niet. Daarnaast kan een buitenstaander niet zien hoe Tara normaal omgaat met degenen die de ogenschijnlijk grappig bedoelde reacties plaatsen. Misschien maken ze elkaar normaal wel uit voor dikzak. Dan hoeven deze reacties niet per se iets met pesten te maken te hebben. In dat geval is het niet nodig om als begeleider of docent een groepsgesprek op te tuigen.

Maar wat kun je wel doen? Zorg dat je op de hoogte bent van de online leefwereld van kinderen en jongeren. Dat kan door online aanwezig te zijn en door regelmatig in gesprek te gaan over hoe je online eigenlijk met elkaar omgaat. Laat zien en bespreek hoe opmerkingen en acties op jou overkomen. Daarbij kun je kinderen vragen naar hun bedoeling met bepaalde opmerkingen én ze laten nadenken over hoe ze tegen elkaar kunnen optreden. Ze kunnen daar vervolgens mee oefenen. Stel daarbij wel duidelijke kaders: 'Maar het was een grapje' is geen antwoord. Van een grapje wordt namelijk niemand verdrietig.

En hoe zit het met Tara? Voor haar was de intentie van haar leeftijdsgenoten vrij duidelijk: comments deleted.

Meer lezen over dit onderwerp?

Lees dan Online pesten: wat is het en hoe pak je het aan?, een van onze pagina's over Pesten. Of bekijk onze pagina's over Mediaopvoeding voor tips over hoe je als jongere om kunt gaan met een klasgenoot die gepest wordt of als je zelf gepest wordt. Wil je een overzicht van anti-pestprogramma's op het gebied van cyberpesten? Netwerk Mediawijsheid heeft een overzicht van initiatieven om online pesten en plagen aan te kaarten.