Wat is leerlingparticipatie en waarvoor is het waardevol?

Wat is leerlingparticipatie?

Artikel 12 van het Verdrag van de Rechten van het Kind stelt dat kinderen het recht hebben om gehoord te worden over zaken die voor hen belangrijk zijn. Kinderen brengen veel tijd door op school, dus dit is een waardevolle plek om met participatie aan de slag te gaan. Leerlingparticipatie is het proces waarin leerlingen invloed uitoefenen op zaken die voor hen belangrijk zijn. Dat kan in de klas, op schoolniveau of in de wijk. 

Leerlingparticipatie kan op verschillende manieren vormgegeven worden. Dit kan helpen om leerlingen van alle leeftijden te laten meedoen. Bij elke vorm van leerlingparticipatie zijn passende werkvormen te vinden, kijk hiervoor op de pagina Creatieve werkvormen voor toegankelijke leerlingparticipatie. 

Verschil tussen meedoen, meedenken en meebeslissen

Verschillende vormen van leerlingparticipatie geven leerlingen meer of minder invloed. Zo kunnen leerlingen meedenken en advies geven, maar ook meedoen en zelfs meebeslissen. Hieronder geven we een voorbeeld waarin het schoolplein opnieuw ingericht gaat worden. 

Voorbeeld meedenken

Aan leerlingen wordt via een ideeënbus gevraagd wat zij op het nieuwe schoolplein graag terug willen zien. De input wordt bekeken door het bestuur of het leerkrachtenteam, en deze neemt een beslissing. 

Voorbeeld meedoen

Net als hierboven kunnen leerlingen via een ideeënbus hun ideeën delen. Vervolgens gaan bestuur en leerkrachten met de leerlingenraad in gesprek. Zij geven aanvullende adviezen en ideeën om meer richting mee te geven. Aan de leerlingenraad wordt ook uitgelegd welke keuze uiteindelijk genomen wordt, en waarom. Vervolgens kunnen de leerlingen betrokken worden in de uitvoering, bijvoorbeeld door het meenemen van plantjes om te planten op het schoolplein. 

Voorbeeld meebeslissen

Ook hier geldt hetzelfde als bovenstaande, met als grootste verschil dat de leerlingenraad niet alleen geïnformeerd wordt, maar een gelijkwaardige stem krijgt in de uiteindelijke beslissing. 

Leerlingparticipatie is belangrijk voor leerlingen

Leerlingparticipatie voorziet in de basisbehoefte van kinderen om inspraak en invloed te hebben op zaken die hun leven raken. Positieve ervaringen met inspraak en invloed zorgen voor zelfvertrouwen. Ook helpt het leerlingen hun talenten ontdekken en ontwikkelen door hun kennis en ervaring in te zetten. 

Ook op sociaal gebied geeft participatie leerlingen kansen om te ontwikkelen. Ze oefenen namelijk met het vormen en uiten van hun eigen mening. Met inlevingsvermogen leren ze conflicten op te lossen wanneer er een verschil van mening is bij het samenwerken met andere leerlingen. 

Leerlingparticipatie is ook een manier om burgerschapscompetenties te ontwikkelen. Burgerschapscompetenties zijn bijvoorbeeld kritisch denken, verantwoordelijkheid nemen en verschillen overbruggen. Hiermee ervaring opdoen in de mini-samenleving van de school, draagt bij aan het democratisch burgerschap van leerlingen .

Leerlingparticipatie is belangrijk voor de school

Het perspectief van leerlingen is uniek. Zij komen vaak met andere oplossingen dan waar leerkrachten aan zouden denken. Ideeën van leerlingen zijn vaak creatief en eenvoudig uit te voeren. 

Leerlingparticipatie verhoogt de betrokkenheid en verantwoordelijkheid van leerlingen, wat een positieve invloed heeft op het schoolklimaat. Hebben leerlingen bijvoorbeeld inspraak gehad op de afspraken voor het schoonhouden van de klas? Dan is de kans groter dat ze deze afspraken ook nakomen.

Ook de pedagogische relatie tussen leerkrachten en leerlingen kan verbeteren door leerlingparticipatie. Het onderwijs kan hierdoor beter aansluiten op de leefwereld van de leerling. 

Tot slot heeft het schoolteam een voorbeeldfunctie voor de leerlingen. Als het team in hun samenwerking dezelfde vaardigheden inzet als van leerlingen wordt verwacht bij leerlingparticipatie, bevordert dat de samenwerking van de professionals in de school.

Leerlingparticipatie is belangrijk voor de maatschappij

De vaardigheden die leerlingen ontwikkelen door leerlingparticipatie zijn waardevol voor democratisch burgerschap. Wanneer je de school ziet als minimaatschappij, dan biedt leerlingparticipatie mogelijkheden om te oefenen met meningsvorming, samenwerken en conflicten oplossen. 

Leerlingparticipatie helpt leerlingen ook bij het nemen van verantwoordelijkheid als lid van een gemeenschap. De ervaring om als kind invloed uit te oefenen op zaken die ertoe doen, kan motiveren om als jongere en volwassene ook actief betrokken te zijn in de samenleving.

Door middel van leerlingparticipatie leren leerlingen dat ze dingen samen moeten doen, en dat het belangrijk is om naar elkaar om te kijken. Je ziet hierbij vaak dat deze houding ook doorwerkt op andere plekken waar deze kinderen komen. Zoals in de wijk of bij de sportclub.