Opgroeien in armoede gaat voor kinderen om meer dan het niet hebben van geld en spullen. Armoede zorgt voor stress bij ouders. Die stress heeft invloed op de keuzes die zij maken en op het toekomstperspectief van hun kinderen. Ook kan armoede leiden tot sociale uitsluiting en een lagere eigenwaarde. Er is een aantal beschermende factoren voor gezinnen in armoede bekend. Door daar met beleid op in te zetten, kunnen gemeenten helpen de gevolgen van armoede in gezinnen te verzachten.

Zo weten we dat het sociale netwerk van gezinnen, het stimulerende en ondersteunende gezinsklimaat en het kunnen meedoen aan activiteiten belangrijke factoren zijn. Ook de omgeving waarin kinderen opgroeien is een belangrijke factor.

Steun en sociale binding

De band die een kind heeft met personen in het gezin, in de vriendengroep, op school en in de wijk, is een belangrijke beschermende factor. Steun van ouders is van belang voor het welbevinden en de ontwikkeling van kinderen. Dat geldt ook voor de steun van andere volwassenen, zoals pedagogisch medewerkers in de kinderopvang, leerkrachten op school en volwassenen in de buurt, het jongerenwerk en de sportclub.

Het sociale netwerk van het gezin is dus belangrijk. Met gericht beleid kun je inzetten op formele en informele ondersteuning. Bijvoorbeeld door de lokale of wijkteams te versterken, het opzetten van een maatjes- of mentorproject, of het organiseren van koffie- of inloopochtenden voor ouders. Ervaringsdeskundigen kunnen helpen om meer ouders te bereiken.

Ouders versterken

Ouders die goed in hun vel zitten, zijn beter in staat om hun kinderen op te voeden en te ondersteunen. Vooral alleenstaande ouders ervaren veel stress en onzekerheid. Laagdrempelige opvoedsteun kan ouders helpen. Op de pagina Rol van de gemeente bij opvoedsteun vind je meer informatie.

Deelnemen aan activiteiten

Door deel te nemen aan activiteiten komen kinderen in contact met leeftijdsgenoten en volwassenen die hen aanmoedigen en ondersteunen bij het ontwikkelen van hun talenten en vaardigheden. Kinderen in armoede kunnen minder vaak meedoen aan buitenschoolse activiteiten. Ze hebben daardoor vaak een relatief kleine leefwereld. Dat kan leiden tot sociale uitsluiting en het gevoel er niet bij te horen. Met beleid kun je dit op verschillende manieren tegengaan:

• Gemeenten kunnen deelname aan sport en cultuur opnemen in hun kindpakket.
• Bij het Jeugdfonds Sport & Cultuur kunnen professionals aanvragen doen voor materiële ondersteuning, om kinderen in armoede te laten deelnemen aan sport en cultuur.
• Om te kunnen meedoen is er meer nodig dan een abonnement of lidmaatschap. Denk bijvoorbeeld ook aan vergoedingen voor een fiets, geschikte sportkleding en een telefoonabonnement.
• Door op of met scholen sport- en culturele activiteiten te organiseren (bijvoorbeeld museumbezoek, deelname aan workshops) kunnen alle schoolgaande kinderen meedoen. Voorwaarde is dat de school geen extra ouderbijdrage vraagt.

Om gebruik te kunnen maken van ondersteuningsmogelijkheden, moeten die wel bekend zijn bij de doelgroep. Zorg er dus voor dat gezinnen weten waar zij aanspraak op kunnen maken.

Veilige en stimulerende omgeving

Kinderen in armoede groeien gemiddeld vaker in onveilige en minder kindvriendelijke buurten op. Ook de voorzieningen waar zij gebruik van maken zoals school, kinderopvang en speeltuinen zijn vaak van mindere kwaliteit. De omgeving is van invloed op het opgroeien van kinderen. Beleid kan dus ook gericht zijn op het aanpakken van de voorzieningen waar kinderen in armoede gebruik van maken.

Versterken van fysieke en mentale gezondheid

Langdurig in armoede leven kan grote gevolgen hebben voor de gezondheid en het welbevinden van kinderen en hun ouders. Gezinnen die in armoede leven, hebben vaker te maken met stress en spanningen. Door gericht beleid in te zetten, kunnen gemeenten het welbevinden en de gezondheid van deze gezinnen helpen vergroten.

Dergelijk beleid kan uitvoering krijgen in uiteenlopende initiatieven. Denk aan maatjesprojecten, huiswerkbegeleiding en coaching van het kind bij stress. Maar ook programma's of promoties gericht op het maken van goedkope en gezonde maaltijden zoals Nationaal Jeugd Ontbijt en KinderRestoVanHarte, gezonde leefstijlprogramma's zoals de gezondgewichtaanpak van JOGG.

Meer informatie

Opgroeien en opvoeden in armoede (NJi)Welbevinden van ouders (NJi)Handreiking omgaan met armoede op scholen(Rijksoverheid)Handreiking 'Omgaan met kinderarmoede in het sociaal domein' gelanceerd (Divosa)Handreiking 'Omgaan met armoede in de Jeugdgezondheid' (NCJ)