Hoe werk ik samen met het sociale netwerk van gezinnen?

Je houding

Een belangrijk aspect van je professionele houding is dat je niet zelf een gezin gaat helpen, maar dat samen met het sociale netwerk doet. Eerst ga je de verbinding aan met het gezin. En vervolgens zet je in op het versterken van de bestaande relaties van het gezin. Meer hierover kun je lezen in het boek Circulaire Zorg.

Community support

De interventie community support is een beproefde methode die inzet op het versterken van sociale steun. Zij noemen het 'samenredzaamheid' en professional die sociale steun inzet een 'supportmedewerker'. De supportmedewerker hanteert de volgende houdingsaspecten:

1. Doet het werk met passie
2. Is een rolmodel
3. Gaat uit van de kracht en mogelijkheden van
4. Gelooft in het belang voor ieder mens van meedoen, meetellen en een bijdrage leveren in de samenleving.
5. Streeft altijd naar gelijkwaardigheid in de relatie
6. Laat waar mogelijk de regie bij de ander
7. Is proactief en gaat erop af
8. Is erop gericht dat de ander zich beter kan redden en kan meedoen
9. Coacht
10. Zoekt de dialoog.

Tips voor het betrekken van het sociale netwerk

De regionale kenniswerkplaats Friesland heeft samen met jongeren onderzoek gedaan naar wat hulpverleners vooral wel en vooral niet moeten doen bij het betrekken van het sociale netwerk bij de hulpverlening. Zo vinden jongeren het belangrijk dat een hulpverlener oprecht is en zonder te oordelen kan luisteren. Hulpverleners moeten geen informatie delen met ouders, familie of het netwerk zonder toestemming van de jongeren. Alle do's en don'ts vind je in deze factsheet.

De praatplaat De kracht van samenwerken met de mensen om je heen is ook ontwikkeld door de Friese werkplaats. De praatplaat helpt professionals om regelmatig te reflecteren op hun ervaringen met de samenwerking met het sociale netwerk van gezinnen. Dat kan in direct contact met gezinnen maar ook met hun collega's.

Verschillende vormen van samenwerking

Voor het versterken van het sociale netwerk kun je kiezen uit verschillende vormen van samenwerking:

1. Met meerdere mensen of met één steunfiguur, zoals een mentor of maatje, bijvoorbeeld een JIM.
2. Met mensen die het gezin kent of met onbekende mensen, bijvoorbeeld vrijwilligers. Voorbeelden van werken met onbekende steunfiguren zijn Steunouders, Buurtgezinnen, Meeleefgezinnen, Home-start, Samen oplopen en Moeders Informeren Moeders.

De ene vorm van samenwerking is niet beter dan de andere. Bespreek met het kind, de jongere en de ouders wat het beste bij hen past.

Mobiliseren en inzetten op duurzame betrokkenheid van het netwerk

Het inschakelen van het sociale netwerk en het samenwerken ermee kan in verschillende stappen gebeuren:  

1. Een eerste stap is meestal om samen met de gezinsleden hun netwerk in kaart te brengen. Hoe je dat kunt doen lees je bij Hoe breng ik samen met het gezin het sociale netwerk in kaart? Wil het gezin het eigen netwerk niet bij hun situatie betrekken? Bekijk dan de pagina Wat kan ik doen om gezinnen samen te laten werken met het sociale netwerk?
2. Een volgende stap is helder krijgen welke steun de mensen uit het netwerk kunnen of willen bieden. Dit kun je doen in een bijeenkomst waarin de gezinsleden, de mensen uit het netwerk en de betrokken hulpverleners samen een plan maken. Hulpmiddelen en werkwijzen voor het opstellen van een gezinsplan zijn: Samen1Plan, de Eigen Kracht Conferentie, Eigen Plan, en Sociale Netwerk Strategieën. Mogelijk kunnen gezinsleden ook zelf steun verlenen aan anderen in hun netwerk? Onderzoek daarom ook de mogelijkheid voor sociale steun van beide kanten. Als gezinsleden hier ruimte voor hebben kan het voor hen fijn zijn om van betekenis te zijn voor anderen. Dat verstevigt de sociale steun.
3. Tijdens de hulp zorg je er als vaste hulpverlener samen met de gezinsleden voor dat de mensen uit het sociale netwerk betrokken blijven. Je zet in op het verstevigen van het netwerk. Dat doe je door regelmatig contact te hebben, afspraken te maken met de gezinsleden en met het netwerk de aanpak te bespreken (laten zien, uitleggen, voordoen en samen doen). Vervolgens kun je bekijken of de aanpak resultaat heeft en dan samen weer nieuwe plannen maken. In deze fase geeft de professional veel complimenten, wijst de gezinsleden op krachten en talenten en straalt vertrouwen uit.
4. Duurzame betrokkenheid van het netwerk bij het gezin betekent dat het netwerk een belangrijke bron van steun blijft voor het gezin als de hulp stopt. Bespreek samen met het gezin en het netwerk welke afspraken zij daar over willen maken.    

Samenwerken met migranten- of vluchtelingengezinnen

In veel opzichten is het werken met een gezin met een migratie- of vluchtelingachtergrond niet anders dan werken met een gezin zonder deze achtergrond:

• Schaamte en wantrouwen tegenover de omgeving of de hulpverlening spelen in heel veel gezinnen.
• Ongeacht de culturele achtergrond is het daarom belangrijk om oprechte belangstelling te tonen, bijvoorbeeld voor gewoonten, normen en waarden, geschiedenis en cultuur.
• Oprechte belangstelling zonder te oordelen kan zorgen voor verbinding en minder wantrouwen. Vanuit die verbinding werk je samen met het gezin en het netwerk aan verandering in het gezin.

Naast deze overeenkomsten kunnen er ook verschillen zijn in het samenwerken met het netwerk van gezinnen met een migratie- of vluchtelingachtergrond:

• Soms hebben deze gezinnen meer verlieservaringen dan gezinnen die in Nederland opgegroeid en geworteld zijn.
• Zij hebben hun 'sociaal kapitaal' verloren: in mensen, taal en kennis van hun omgeving. Door het verlaten van hun land van herkomst zijn mensen veel kwijtgeraakt.
• Vooral gezinnen die net gevlucht zijn, hebben vaak een klein netwerk in Nederland. Hun familie woont meestal ver weg en het contact verloopt vaak via sociale media. Ook deze contacten kunnen waardevol zijn als sociaal netwerk.  

Samenwerken aan veiligheid

Lees meer over samenwerken met het sociale netwerk in onveilige situaties bij Hoe werk ik samen met het sociale netwerk aan veiligheid?