Kleuter | Zelfbeeld: Vergelijken met anderen

Hoe ontdekt mijn kind wie het zelf is?

In deze leeftijdsfase ontdekken kleuters steeds meer wat ze leuk vinden, waar ze goed in zijn en wat ze eng vinden. Kleuters weten dit ook steeds beter uit te leggen aan anderen. Je kleuter vertelt bijvoorbeeld dat die een beetje goed is in veters strikken, heel goed is in drinken inschenken en nog niet zo goed in binnen de lijntjes kleuren. Dat weet je kind doordat het bepaalde reacties krijgt van jou en anderen, maar ook door naar anderen te kijken en te vergelijken. Hierdoor ontwikkelt je kind een realistisch zelfbeeld en wordt het een uniek persoon met eigen gevoelens en behoeften.

Kleuters kunnen ook steeds beter uitleggen wat ze willen en voelen. Doordat jij en anderen je kleuter daardoor beter begrijpen, raakt die minder gefrustreerd. Je kind leert zichzelf beter kennen en vormt een steeds completer beeld van zichzelf. Uiteraard zullen er nog steeds momenten zijn dat je kleuter gefrustreerd raakt. Probeer daar begrip voor te tonen. Een veilige omgeving waarin je kind op jou kan vertrouwen is hierbij essentieel.

Op welke manier vergelijkt mijn kind zich met anderen?

Je kind komt steeds meer in verschillende situaties terecht, zoals op school of tijdens het spelen met vriendjes. Je kind ontdekt hoe anderen zich gedragen en wat ze doen. Veel jonge kleuters hebben de neiging te laten zien dat zij de snelste, sterkste of slimste zijn. Zo willen ze duidelijk maken: 'Ik ben belangrijk! Vergeet mij niet!' Ze willen zichzelf onderscheiden. Ze zijn een eigen persoon, anders dan een buurjongetje of jij als ouder. Als kleuters wat ouder worden zijn ze minder geneigd zichzelf te bewijzen en gaan ze meer samen spelen met anderen. Tijdens gezamenlijke activiteiten en spelletjes ontdekken ze niet alleen hun eigen sterke punten, maar ook die van anderen.

Als je kind zich vergelijkt met anderen, ontdekt het wie het wil zijn en hoe het eruit wil zien. Hoewel vergelijken normaal is, kan het zowel positieve als negatieve gevoelens oproepen. Het is belangrijk om je kind niet te vergelijken met andere kinderen op basis van uiterlijke kenmerken, zoals schoonheid, of beter of leuker zijn. Benadruk verschillen op een positieve manier.

Probeer als ouder de verschillen te benoemen en te waarderen. Praat bijvoorbeeld over verschillende haarstijlen, lievelingskleuren of huidskleuren. Leg uit dat sommige gezinnen niet standaard een papa en mama hebben. Hierdoor leert jouw kleuter dat iedereen belangrijk en uniek is. Je helpt je kleuter om zoveel mogelijk tevreden te zijn met zichzelf.

Hoe kan ik als ouder mijn kind ondersteunen?

Toon waardering

Kinderen beoordelen zichzelf op basis van wat zij denken dat anderen van hen vinden. Mensen die belangrijk zijn voor een kind hebben de meeste invloed. Kinderen ontwikkelen meer zelfvertrouwen als ze voelen dat er goed voor hen wordt gezorgd, dat ze gezien worden en dat er rekening met hen wordt gehouden. Ook is het belangrijk dat zij dingen kunnen doen waar ze trots op zijn. Als kinderen het idee hebben dat ze weinig kunnen of dat ze minder gezien worden, kan dat hun zelfvertrouwen verminderen.

Voor kleuters is het hebben van een positief zelfbeeld belangrijk, omdat dit het vertrouwen geeft om nieuwe dingen te proberen. Als ouder is het aanmoedigen van je kleuter en laten weten wat je van het gedrag van je kind vindt erg belangrijk. Heb oog voor wat je kind probeert, doet, of al kan.

Waardeer je kind voor de moeite die het doet, ook als het is vergeten een paar dingen op tafel te zetten. Wees niet te streng over het resultaat, omdat dit je kind kan ontmoedigen het de volgende keer zelf te doen. Het is belangrijk dat je kind leert van gemaakte fouten. Je kunt je kind ondersteunen door het voor te doen. Naast het uitspreken van waardering, kun je ook vertellen hoe het de volgende keer anders kan. Probeer een balans te vinden tussen waardering tonen en uitleggen of laten zien hoe het anders kan.

Geef je kind ruimte om te ontdekken

Kleuters zijn fantasierijk en ondernemend. In deze fase hebben kinderen de ruimte nodig om zelf initiatieven te nemen.

Kleuters bedenken in de ogen van volwassenen niet altijd de meest handige spelletjes. Je ziet bijvoorbeeld van tevoren al dat de hut op een onhandige plek staat of dat het touw voor de optocht niet lang genoeg is. Zolang er geen gevaar is, is het belangrijk dat je jouw kind laat ontdekken. Op deze manier ontdekt je kind wat het leuk vindt, waar het goed in is en waarin nog niet. Je kind vormt een beeld van zichzelf dat zich onderscheidt van anderen en ontwikkelt daarmee een eigen identiteit. Kleuters ontwikkelen vooral hun identiteit door te doen. Geef je kind dus de ruimte om te ontdekken.

Praat over onzekerheid

De hoeveelheid zelfvertrouwen verschilt per kind. Sommige kinderen worden sterker beïnvloed door de mening van anderen en hebben minder zelfvertrouwen. Andere kinderen hebben een sterkere basis van zelfvertrouwen, waardoor zij minder worden beïnvloed door wat anderen vinden.

Over het algemeen ontwikkelen kleuters stap voor stap een realistischer zelfbeeld. Maak je geen zorgen wanneer je kind zichzelf bovengemiddeld goed vindt. Dit is normaal in de ontwikkeling. Kinderen die een héél positief zelfbeeld hebben, hebben vaak wat meer tijd nodig om een realistisch beeld van zichzelf te vormen.

Als je merkt dat je kleuter weinig positief over zichzelf denkt, onzeker is op verschillende gebieden en weinig durft te ondernemen, praat er dan over met anderen. Vraag of zij dit herkennen, ontdek de mogelijke oorzaken en overweeg of het slechts een fase is of dat je als ouder iets anders zou kunnen doen. Als de onzekerheid langere tijd aanhoudt, neem dan contact op met je huisarts, het Centrum voor Jeugd en Gezin of het Ouder- en Kindteam bij jou in de buurt. Zij kunnen met je meedenken en passende ondersteuning zoeken.

Tips voor het vormen van een positief zelfbeeld

• Geef je kind veel warme aandacht. Dit creëert een emotioneel veilige omgeving waarin het kind zichzelf kan ontdekken en ontwikkelen.
• Waardeer de inspanningen van je kind door te benoemen wat je ziet dat het onderneemt en probeert. Hierdoor voelt je kind zich gezien en gewaardeerd.
• Maak duidelijk dat verschillen tussen kinderen en mensen er mogen zijn. Zo leert je kind niet alleen om de eigen unieke kenmerken te waarderen, maar ook om open te staan voor de diversiteit in anderen.
• Geef je kind de ruimte om zelf dingen te ontdekken, te spelen en fantasieën uit te leven. Ook al lijkt dit niet altijd 'handig'. Hiermee moedig je je kind aan om onafhankelijk en creatief te zijn, en een eigen identiteit te ontdekken.
• Geef je kind de kans om iets van jou te leren: vertel wat je doet en waarom. Dit draagt bij aan het zelfvertrouwen van het kind, omdat het merkt dat je nieuwsgierigheid en leergierigheid waardeert.
• Wees geduldig. Kinderen ontwikkelen zich allemaal op hun eigen manier en in hun eigen tempo. Het is belangrijk dat je kind er klaar voor is om iets nieuws te leren. Zo leert je kind dat het mag bloeien op een eigen tempo en dat er geen haast is in het leerproces.
• Kies een positieve benadering om regels en grenzen duidelijk te maken: vertel wat wél mag. 'Je mag meehelpen de tafel dekken maar voor de veiligheid zet ik zelf de hete pannen op tafel.' Door te benadrukken wat het kind wel mag, wordt de focus verlegd van beperkingen naar mogelijkheden.
• Zorg goed voor jezelf. Het leven met een kind kan best intensief zijn omdat het alles wil onderzoeken en ontdekken. Maak je kind duidelijk wanneer je daar geen energie voor hebt en even rust of overzicht nodig hebt. Door goed voor jezelf te zorgen laat je ook een goed voorbeeld zien van gezonde grenzen en het belang van persoonlijk welzijn.