Kleuter | Zelfbeeld: Vergelijken met anderen

Hoe ontdekt mijn kind wie het zelf is?

In deze leeftijdsfase ontdekken kleuters steeds meer wat ze leuk vinden, waar ze goed in zijn en wat ze eng vinden. Kleuters weten dit ook steeds beter uit te leggen aan anderen. Je kleuter vertelt bijvoorbeeld dat die een beetje goed is in veters strikken, heel goed is in drinken inschenken en nog niet zo goed in binnen de lijntjes kleuren. Dat weet je kind doordat het bepaalde reacties krijgt van jou en anderen. Maar ook door naar anderen te kijken en te vergelijken. Hierdoor ontwikkelt je kind een realistisch beeld van zichzelf en wordt het een uniek persoon met eigen gevoelens en behoeften.

Kleuters kunnen ook steeds beter uitleggen wat ze willen en voelen. Doordat jij en anderen je kleuter daardoor beter begrijpen, raakt die minder gefrustreerd. Je kind leert zichzelf beter kennen en vormt een steeds completer beeld van zichzelf. Natuurlijk zullen er nog steeds momenten zijn dat je kleuter gefrustreerd raakt. Probeer daar begrip voor te tonen. Een veilige omgeving waarin je kind op jou kan vertrouwen is hierbij belangrijk.

Op welke manier vergelijkt mijn kind zich met anderen?

Je kind komt steeds meer in verschillende situaties terecht, zoals op school of tijdens het spelen met vriendjes. Je kind ontdekt hoe anderen zich gedragen en wat ze doen. Veel jonge kleuters willen graag laten zien dat zij de snelste, sterkste of slimste zijn. Zo willen ze duidelijk maken: 'Ik ben belangrijk! Vergeet mij niet!' Ze willen zichzelf onderscheiden. Ze zijn een eigen persoon, anders dan een buurjongetje of jij als ouder. Als kleuters wat ouder worden hoeven ze zichzelf minder te bewijzen en gaan ze meer samen spelen met anderen. Tijdens het samen doen van activiteiten en spelletjes ontdekken ze niet alleen hun eigen sterke punten, maar ook die van anderen.

Als je kind zich vergelijkt met anderen, ontdekt het wie het wil zijn en hoe het eruit wil zien. Hoewel vergelijken normaal is, kan het zowel positieve als negatieve gevoelens oproepen. Het is belangrijk om je kind niet te vergelijken met andere kinderen op basis van uiterlijke kenmerken, zoals schoonheid, of beter of leuker zijn. Benadruk verschillen op een positieve manier.

Probeer als ouder op een positieve manier de verschillen te benoemen. Praat bijvoorbeeld over verschillende haarstijlen, lievelingskleuren of huidskleuren. Leg uit dat niet alle gezinnen een papa en mama hebben. Hierdoor leert jouw kleuter dat iedereen belangrijk en uniek is. Je helpt je kleuter om zoveel mogelijk tevreden te zijn met zichzelf.

Hoe kan ik als ouder mijn kind ondersteunen?

Laat je kind merken wanneer je blij bent met wat het doet

Kinderen beoordelen zichzelf op basis van wat zij denken dat anderen van hen vinden. Mensen die belangrijk zijn voor een kind hebben de meeste invloed. Kinderen ontwikkelen meer zelfvertrouwen als ze voelen dat er goed voor hen wordt gezorgd. En ook als ze voelen dat ze gezien worden en er rekening met hen wordt gehouden. Daarnaast is het belangrijk dat zij dingen kunnen doen waar ze trots op zijn. Als kinderen het idee hebben dat ze weinig kunnen of dat ze minder gezien worden, kan dat hun zelfvertrouwen verminderen.

Voor kleuters is het hebben van een positief beeld van zichzelf belangrijk. Dat is omdat dit het vertrouwen geeft om nieuwe dingen te proberen. Als ouder is het aanmoedigen van je kleuter en laten weten wat je van het gedrag van je kind vindt erg belangrijk. Heb oog voor wat je kind probeert, doet, of al kan.

Laat je kind weten hoe blij je bent met de moeite die het doet. Ook als het is vergeten een paar dingen op tafel te zetten. Wees niet te streng over het resultaat. Dit kan je kind afschrikken het de volgende keer zelf te doen. Het is belangrijk dat je kind leert van gemaakte fouten. Je kunt je kind ondersteunen door het voor te doen. Naast je kind laten weten hoe goed die het doet, kun je ook vertellen hoe het de volgende keer anders kan. Probeer een balans te vinden tussen een positieve reactie geven en uitleggen of laten zien hoe het anders kan.

Geef je kind ruimte om te ontdekken

Kleuters zijn fantasierijk en ondernemend. In deze fase hebben kinderen de ruimte nodig om zelf initiatieven te nemen.

Kleuters bedenken in de ogen van volwassenen niet altijd de meest handige spelletjes. Je ziet bijvoorbeeld van tevoren al dat de hut op een onhandige plek staat. Of dat het touw voor de optocht niet lang genoeg is. Zolang er geen gevaar is, is het belangrijk dat je jouw kind laat ontdekken. Op deze manier ontdekt je kind wat het leuk vindt, waar het goed in is en waarin nog niet. Je kind leert daardoor dat het verschilt van andere kinderen en ontwikkelt daarmee een eigen identiteit. Geef je kind dus de ruimte om te ontdekken.

Praat over onzekerheid

De hoeveelheid zelfvertrouwen verschilt per kind. Sommige kinderen worden sterker beïnvloed door de mening van anderen en hebben minder zelfvertrouwen. Andere kinderen hebben meer zelfvertrouwen en worden daardoor minder beïnvloed door wat anderen vinden.

Over het algemeen ontwikkelen kleuters stap voor stap een beeld van zichzelf dat klopt. Maak je geen zorgen wanneer je kind zichzelf bovengemiddeld goed vindt. Dit is normaal in de ontwikkeling. Kinderen die een héél positief beeld van zichzelf hebben, hebben vaak wat meer tijd nodig om een eerlijk beeld van zichzelf te vormen.

Merk je dat je kleuter weinig positief over zichzelf denkt, onzeker is op verschillende gebieden en weinig durft te ondernemen? Probeer daar dan met anderen over te praten. Bijvoorbeeld met een bevriende ouder, de leerkracht of een familielid. Vraag of zij dit herkennen. Ontdek de mogelijke oorzaken en overweeg of het slechts een fase is of dat je als ouder iets anders zou kunnen doen. Als de onzekerheid langere tijd aanhoudt, neem dan contact op met je huisarts, het Centrum voor Jeugd en Gezin of het Ouder- en Kindteam bij jou in de buurt. Zij kunnen met je meedenken en passende hulp zoeken.

Tips voor het vormen van een positief zelfbeeld

• Geef je kind veel warme aandacht. Dit doe je door bijvoorbeeld te knuffelen, samen een boekje te lezen, een gesprek te hebben tijdens het eten of samen even wat leuks te doen. Dit zorgt voor een emotioneel veilige omgeving waarin je kind zichzelf kan ontdekken en ontwikkelen.
• Laat zien hoe blij je bent met de inspanningen van je kind door te benoemen wat je ziet dat het onderneemt en probeert. Hierdoor voelt je kind zich gezien.
• Maak duidelijk dat verschillen tussen kinderen en mensen er mogen zijn. Zo leert je kind niet alleen om zich positief te voelen over de eigen unieke kenmerken. Maar ook om open te staan voor de verschillen van anderen.
• Geef je kind de ruimte om zelf dingen te ontdekken, te spelen en fantasieën uit te leven. Ook al lijkt dit niet altijd 'handig'. Hiermee moedig je je kind aan om onafhankelijk en creatief te zijn. En een eigen identiteit te ontdekken.
• Geef je kind de kans om iets van jou te leren: vertel wat je doet en waarom. Dit draagt bij aan het zelfvertrouwen van het kind, omdat het merkt dat je nieuwsgierigheid en leergierigheid fijn vindt.
• Wees geduldig. Kinderen ontwikkelen zich allemaal op hun eigen manier en in hun eigen tempo. Het is belangrijk dat je kind er klaar voor is om iets nieuws te leren. Zo leert je kind dat het zich mag ontwikkelen op een eigen tempo en dat er geen haast is.
• Maak op een positieve manier regels en grenzen duidelijk: vertel wat wél mag. 'Je mag meehelpen de tafel dekken maar voor de veiligheid zet ik zelf de hete pannen op tafel.' Door te benadrukken wat je kind wel mag, wordt de aandacht verlegd van beperkingen naar mogelijkheden.
• Zorg goed voor jezelf. Het leven met een kind kan best intensief zijn omdat het alles wil onderzoeken en ontdekken. Maak je kind duidelijk wanneer je daar geen energie voor hebt en even rust of overzicht nodig hebt. Door goed voor jezelf te zorgen laat je ook een goed voorbeeld zien van gezonde grenzen.