Emotionele ontwikkeling van baby tot jongere

Wat is de functie van emoties?  

Emoties zijn nuttig, omdat ze je helpen reageren op gebeurtenissen. Je voelt emoties als reactie op een gebeurtenis. Als er gevaar dreigt, word je bang. Als iemand je onterecht beschuldigt, word je boos. Als iemand iets liefs zegt, word je daar blij van. Emoties zorgen ervoor dat je aandacht hebt voor wat op dat moment belangrijk is. Hierdoor kun je ook reageren. Soms komt een reactie vanzelf. Als iets eng is, ren je meteen weg of zoek je hulp. En soms denk je na over hoe je gaat reageren. Je komt voor jezelf op als je boos bent. Of je zegt iets liefs terug waardoor je vriendschap sterker wordt.

Emoties zijn ook belangrijk in het contact met anderen. Emoties vertellen anderen hoe jij je voelt. En door de emoties van anderen kun jij inschatten hoe ze zich voelen. Hier kun je dan rekening mee houden. Als iemand geïrriteerd raakt in een discussie, zie je dat diegene ontevreden is. Je kunt dan je eigen gedrag aanpassen. Bijvoorbeeld door beter uit te leggen wat je bedoelt.

Automatisch reageren of eerst nadenken

Als je een emotie voelt, voel je dat vaak in je lijf. Je hartslag gaat omhoog, je kunt gaan trillen of wordt rood. Je lichaam maakt zich klaar om te reageren. Bijvoorbeeld om te vechten, of te vluchten. Als je bijvoorbeeld schrikt, reageer je automatisch om jezelf te beschermen. Hier hoef je niet over na te denken.

Mensen kunnen ook op andere manieren reageren op emoties. Emoties hangen samen met je gedachten. Wat jij denkt over een situatie, bepaalt hoe je je voelt. En hoe je zult reageren. Je voelt je bijvoorbeeld anders als je denkt dat iemand je per ongeluk pijn deed of dat het expres was. Hierdoor zul je ook anders reageren. Als kinderen ouder worden, leren zij steeds meer om niet automatisch te reageren op emoties. Zij gaan rekening houden met de situatie. En het effect van hun eigen reactie op anderen. Hierdoor kunnen zij passend reageren op verschillende emoties.

Hoe verloopt de emotionele ontwikkeling van kinderen?

Jonge kinderen

Vanaf de geboorte leren kinderen emoties herkennen en begrijpen. Ze leren dit door alles wat ze meemaken. En door uitleg van jou en anderen. Kinderen herkennen langzaam dat ze hetzelfde voelen tijdens bepaalde situaties. En ook dat anderen op dezelfde manier op hen reageren als ze iets doen of zeggen. Door tegen een kind te praten over wat het voelt en wil, leert een kind langzaam de woorden die bij de emoties horen. Hierdoor gaat een kind de eigen gevoelens en emoties steeds meer herkennen en begrijpen.

Hoe ouder een kind wordt, hoe beter het leert om verschillende emoties te herkennen. En te begrijpen wat de oorzaak van emoties is. Baby's herkennen vooral het verschil tussen positieve, negatieve en neutrale gezichten. Al snel leren jonge kinderen de verschillende basisemoties te herkennen bij zichzelf en anderen: blij, boos, bang en verdrietig. Kinderen leren daarna de woorden om over de emoties te praten. En kunnen steeds beter uitleggen wat de emoties veroorzaken.

Lees ook Peuter | Emotionele ontwikkeling: omgaan met eigen gevoelens en die van anderen.

Oudere kinderen en jongeren

Als een kind ouder wordt, herkent het steeds meer emoties. Zoals trots en jaloezie. En ook kleine verschillen tussen emoties als geïrriteerd, een beetje boos, heel boos, of woedend. Kinderen begrijpen ook steeds beter dat iedereen andere gedachten en gevoelens heeft. En dat iemands gedachten en gevoelens bepalen hoe iemand zich gedraagt. Ze herkennen steeds sneller emoties bij zichzelf en bij anderen. Daardoor kunnen ze steeds beter voorspellen hoe anderen zullen reageren. Dit inzicht in de gevoelens en het gedrag van anderen helpt in contact met anderen. Als een kind bijvoorbeeld merkt dat een vriend graag wil meedoen, kan het daar rekening mee houden.  

Dit leren zij vooral door ervaringen met anderen, zoals met klasgenoten, vrienden en ouders. Het helpt om over gedachten, wensen en gevoelens van verschillende mensen te praten met je kind. Hierdoor leert het steeds meer over emoties.  

Hoe leren kinderen met emoties omgaan? 

Jonge kinderen uiten hun emoties meestal heel duidelijk en direct. Soms is de manier waarop ze dat doen niet fijn voor anderen. Bijvoorbeeld als een kind boos is en gaat schreeuwen, schoppen of slaan. Daarom moeten kinderen leren hoe ze hun emoties anders kunnen uiten.

Als ouder heb je een belangrijke rol om je kind te helpen omgaan met emoties. Door je kind te troosten en veiligheid te bieden, kan je kind weer tot rust komen. Door verschillende oplossingen te zoeken, leert je kind verschillende manieren om met emoties om te gaan. Bijvoorbeeld door even weg te gaan uit een drukke situatie. Of door tot tien te tellen. Of door samen sorry te gaan zeggen, als je kind iets onaardigs heeft gedaan. Ook kunnen ouders hun kind helpen vertellen wat het graag zou willen. En samen oplossingen bedenken. Soms is er een misverstand en is het belangrijk dat duidelijk te krijgen. Ook kan het helpen om afleiding te zoeken en een probleem te laten rusten.

Als ze opgroeien, leren kinderen ook hoe hun emoties bij anderen overkomen. En wat de gevolgen daarvan zijn. Bijvoorbeeld dat de kans om mee te mogen spelen groter is als je het aardig vraagt dan als je boos bent. Hoe ouder een kind wordt, hoe beter het leert om reacties af te stemmen op de situatie. Dat is belangrijk voor het contact met anderen. Het zorgt ervoor dat kinderen goede relaties met anderen krijgen. En goed voor zichzelf kunnen opkomen.

Kinderen ervaren soms heftige emoties, zoals angst of boosheid. Op de pagina Hoe help je een kind omgaan met lastige situaties en emoties? lees je hoe je kind hierbij kunt helpen.