Niet iedereen denkt er hetzelfde over

De groep landen die de uitstoot van broeikasgassen zoals CO2 gaat terugdringen, groeit sterk. Onlangs zijn ook landen als China overgestapt op een stevig klimaatbeleid. Wereldwijd is er weinig discussie meer over de vraag of er moet worden ingegrepen. De vraag is vooral hoe en door wie.

Een aantal Nederlandse organisaties vraagt veel aandacht voor de noodzaak van ingrijpende maatregelen van de politiek en van bedrijven, zoals:

• Milieudefensie en Jongeren Milieu Actief (JMA), de jongerenorganisatie van Milieudefensie
• Milieu Centraal
• Greenpeace Nederland
• WWF Nederland
• Urgenda
• Grootouders voor het Klimaat

Ook zijn er organisaties en platforms in ons land die een heel ander geluid laten horen. Voorbeelden zijn:

• Climategate
• Klimaatgek.nl
• Ko Klimaat: feiten over het klimaat voor kinderen

Climategate heeft op haar website in mei 2022 een open brief van stichting Clintel aan de Kinderombudsvrouw Margrite Kalverboer geplaatst waarin gesteld wordt dat het moreel onverantwoord is eenzijdige en angstaanjagende informatie over klimaatverandering aan kinderen te geven. Het Nederlands Jeugdinstituut wordt daarin genoemd als een van de aanbieders van dergelijke informatie.

Ook een deel van de kinderen denkt anders. Een onderzoek van Save the Children en KidsWeek in 2019 liet bijvoorbeeld zien dat 20 procent van de ondervraagde kinderen het overdreven vindt hoe er over klimaatverandering wordt bericht. Omdat we sinds 2019 onder volwassenen een daling zien van het aantal dat de aandacht overdreven vindt, verwachten we dat dit ook onder kinderen en jongeren zo zal zijn. Maar er blijft een groep die zo denkt.

Hoe weet je nu wie gelijk heeft?

Als niet-deskundige is het nooit gemakkelijk er precies achter te komen welke informatie je nu wel of niet moet geloven. Net als bij de discussie over het coronavirus is het zaak alert te zijn op nepnieuws of complottheorieën. Er zijn tips over hoe je dat soort informatie en theorieën kunt herkennen (zie bijvoorbeeld Nepnieuws en complottheorieën), maar het blijft lastig erachter te komen hoe het nu zit. Als het gaat om het onderwerp van klimaatverandering hanteren wij drie belangrijke vuistregels:

• de informatie komt van gerenommeerde, als betrouwbaar te beschouwen instituten of groepen zoals de Verenigde Naties, het IPPC, het KNMI (zie bijvoorbeeld Feiten en cijfers vanuit onderzoek);
• er is in de wetenschap een hoge mate van overeenstemming over de geldigheid van het bewijs achter de informatie;
• naast de wetenschap accepteren ook de meerderheid in de politiek, de meeste landen in de wereld en in toenemende mate ook rechters de informatie.

Als dat het geval is, kunnen we de informatie moeilijk naast ons neerleggen, ook voor ons als Nederlands Jeugdinstituut, en moeten we ernaar gaan handelen.

Wat betekent het debat voor het opgroeien en opvoeden van kinderen en jongeren?

Kinderen en jongeren zullen het debat op internet, op sociale media, op school en in ontmoetingen met volwassenen tegenkomen. Wat betekent dit voor het opgroeien en opvoeden van kinderen en jongeren?

Ten eerste: Het hoort bij ons land dat verschillende meningen en ideeën de ruimte krijgen en gerespecteerd worden. Het is belangrijk dat je als opvoeder dit respect voor elkaar toont en zo het voorbeeld geeft aan kinderen en jongeren. Het hoeft niet te betekenen dat je met dat respect zegt dat de ander gelijk heeft. Integendeel, je mag ook laten weten dat je het helemaal niet eens bent met de ander. En je mag verwachten dat de ander ook jou de ruimte geeft dat te zeggen.

Ten tweede: het is goed om er met elkaar over te praten wat er aan de hand is en wat er volgens jullie nodig is. Als ouders, docenten op school en kinderen onderling zul je het daarbij ook niet altijd met elkaar eens zijn. Probeer niet te blijven hangen in alleen meningen, maar ga op zoek naar de mate waarin die meningen door bijvoorbeeld gerenommeerde instituten worden ondersteund met bewijs.

Ten derde: in het verkennen van de verschillende standpunten kun je er ook achter komen dat er op onderdelen belangrijke overeenkomsten bestaan. Zo blijkt uit de brief aan de Kinderombudsvrouw dat de schrijver het oneens is met het idee dat de opwarming van de aarde een ernstige klimaatcrisis veroorzaakt. Maar de brief stelt ook dat klimaatverandering wel degelijk speelt, aanpassing met behulp van technologie ons kan helpen, we moeten werken aan een schone en circulaire economie en dat een dergelijke economie creativiteit, vindingrijkheid en innovatie vraagt. Zo ontdek je de mogelijkheden van samenwerking in te ondernemen acties en voorkom je een verlammende polarisatie.

De politiek komt in actie

Je zult ook ervaren dat het debat de ontwikkelingen niet tegenhoudt. Nu steeds meer landen, politieke partijen, bedrijven en burgers vinden dat we naar een duurzamere samenleving moeten gaan, zullen er veranderingen doorgevoerd worden.

Zo maakt de politiek plannen voor grote veranderingen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Een deel van die plannen wordt al uitgevoerd. Omdat nagenoeg alle wetenschappers en de meerderheid van de bevolking het eens zijn dat er actie nodig is, hakt de politiek knopen door over wat er gaat gebeuren. Zij gaat daarbij uit van wetenschappelijke feiten en cijfers die als betrouwbaar en gedegen worden gezien.

Verder heeft Nederland met andere landen afgesproken actie te ondernemen. Dat moet ook wel, omdat vrijwel alle landen tegenwoordig snappen dat de invloed van de mens op het klimaat ernstige gevolgen heeft. En daarnaast is er nog een impuls: rechters dwingen de Nederlandse staat en bedrijven flink aan de slag te gaan omdat zij menen dat er anders een gevaarlijke situatie ontstaat die de fundamentele rechten van volwassenen en kinderen aantast. Simpel gezegd: de politiek kan niet anders dan vergaande actie ondernemen.

Kinderen en jongeren denken mee

Zo gaat het in een democratie en een rechtstaat: verschillende meningen en ideeën zullen altijd bestaan, maar als actie geboden is, dan komt die er. Betekent dit dat kinderen en jongeren buitenspel staan? Nee, het klimaat is een onderwerp dat belangrijk is voor de toekomst. In het beleid is er daarom steeds meer ruimte voor kinderen en jongeren om mee te praten. En een aantal jongeren aarzelt niet om daar heel actief in deel te nemen en stevig stelling in te nemen. Sommige jongeren slepen landen zelfs voor de rechter als ze vinden dat de regering te weinig actie onderneemt: ze stellen dat het gaat om hún veiligheid, hún fundamentele rechten, hún toekomst.

Hoe dan ook, veel kinderen en jongeren krijgen de berichten en het debat over klimaatverandering mee. Het nodigt hen uit mee te denken en te doen. Het gaat tenslotte om hun toekomst. Door het er met elkaar over te hebben, kunnen kinderen en jongeren hun standpunten verder vormen en kijken wat ze eventueel willen doen. Dat 'doen' zou in ieder geval kunnen inhouden: meedoen aan het debat en meedenken en meebeslissen over wat er moet gebeuren.

Lees ook

Feiten en cijfers vanuit onderzoekKinderen en jongeren laten van zich horenDe betekenis van het klimaatthema voor opgroeien en opvoedenJongeren doen mee op lokaal en internationaal niveauKinderrechten en een veilige toekomstNepnieuws en complottheorieën