D302: Jeugdige slachtoffer mishandeling

Kenmerken

Bij deze problematiek is er sprake van mishandeling van een jeugdige binnen het gezin. De jeugdige wordt (structureel) lichamelijke en/of psychische schade/letsel toegebracht door een gezinslid.

Subtypes en/of specificaties

Slachtoffer lichamelijke mishandeling

Lichamelijke mishandeling omvat alle incidenten waarbij de jeugdige letsel toegebracht wordt door een volwassene in het gezin. Het toegebrachte letsel is medisch gezien van betekenis. Lichamelijke mishandeling kan plaatsvinden als gevolg van lichamelijke straf die uit de hand gelopen is, door verlies van zelfcontrole of door opzettelijke boosaardige slechte behandeling.

Aan lichamelijke mishandeling moet gedacht worden bij:

• dusdanig zware straffen die scheuringen, fracturen, ontwrichtingen of duidelijke kneuzingen tot gevolg hebben
• straffen die bestaan uit het slaan van het kind met harde of scherpe werktuigen zoals stokken of riemen
• straffen waarbij sprake is van duidelijk en ernstig controleverlies, zoals de jeugdige tegen een muur aan gooien of van de trap duwen
• geweld dat ongewone en inacceptabele vormen van lichamelijke verwonding betreft, zoals het branden of schroeien van de jeugdige, de jeugdige vastbinden of het hoofd onder water houden.

Slachtoffer psychische, emotionele, verbale mishandeling

De jeugdige is slachtoffer van psychische mishandeling wanneer uit het gedrag en de houding van de ouders afwijzing van en vijandigheid tegen de jeugdige blijkt (bijvoorbeeld stelselmatig vernederen, kleineren, pesten, dreigen, beschuldigen, bang maken, het verbieden met anderen om te gaan, onredelijk hoge eisen stellen, opsluiting, vastbinden of ziek en klein houden). Vaak is sprake van het terroriseren of intimideren van het slachtoffer om deze het zwijgen op te leggen.

Slachtoffer sibling mishandeling

De jeugdige is slachtoffer van sibling mishandeling wanneer de mishandeling gepleegd wordt door een broer of zus. Een specifieke vorm is chronisch kietelen. De impliciete aanmoediging van een of beide ouders speelt soms een rol, bijvoorbeeld wanneer het slachtoffer de functie van zondebok vervult.

Slachtoffer Pediatric Condition Falsification (nagebootste stoornis bij volmacht) (Münchhausen by Proxy)

De jeugdige is slachtoffer van het syndroom van Pediatric Condition Falsification wanneer een ouder (meestal de moeder) een lichamelijke ziekte nabootst bij de jeugdige.

Het gaat om kindermishandeling waarbij de ouder:

• fysieke of psychische klachten bij het kind nabootst
• direct klachten veroorzaakt
• klachten verzint of aanpraat
• bestaande klachten verergert.

Het gaat om onbegrepen lichamelijke klachten en verschijnselen bij jeugdigen die slecht reageren op medische behandeling. De dader is voor de buitenwereld vaak een voorbeeldige ouder die weigert de jeugdige alleen te laten. De ouder misbruikt het kind om zelf aandacht te krijgen. Opvallend is dat de ouder minder bezorgd is over de ziekte van de jeugdige dan de medici.

Culturele, leeftijds- en seksespecifieke kenmerken en verloop

Over het algemeen geldt dat de gevolgen voor de jeugdige groter zijn als het gaat om mishandeling op jonge leeftijd, om ernstige mishandeling, om mishandeling die vaker voorkomt en om mishandeling die langer voortduurt. In het ergste geval kan de jeugdige overlijden (Wolzak & Ten Berge, 2005).

De mate waarin het als acceptabel beschouwd wordt om lichamelijke methoden te gebruiken als middel om kinderen te bestraffen varieert aanzienlijk binnen culturen (Wolzak & Ten Berge, 2005).

Lichamelijke mishandeling kan leiden tot problemen op verschillende gebieden:

• de emotionele ontwikkeling: angst, depressie, negatief zelfbeeld, gevoelens van loyaliteit, schuld en schaamte, posttraumatische stressstoornis, reactieve hechtingsstoornis
• de cognitieve ontwikkeling: slechte schoolontwikkeling, taalachterstand
• de interpersoonlijke ontwikkeling: problemen in het aangaan en onderhouden van relaties met anderen, gebrek aan vertrouwen in anderen
• de gedragsontwikkeling: gedragsproblemen, emotionele problemen, eetstoornis, verslavingsproblematiek
• de fysieke ontwikkeling: groeiachterstanden, problemen in de motorische ontwikkeling, neurobiologische problemen (Boer, 2001; Wolzak & Ten Berge, 2005; Van der Ploeg & Scholte, 2005; Bruinsma, 1994).

Voor sibling mishandeling geldt dat naarmate het leeftijdsverschil met de dader groter is en er meer sprake is van dwang en machtsoverwicht de gevolgen meer overeenkomen met de gevolgen van mishandeling door een volwassene (Bruinsma, 1994).

Pediatric Condition Falsification kan specifiek leiden tot lichamelijk letsel of overlijden (6 procent), versterkte separatieangst ten opzichte van moeder en gedragsproblemen.