Samenwerking tussen mbo en hulpverlening

Ondersteuning in de eigen omgeving

Ruim een op de drie mbo-studenten heeft tijdens de opleiding te maken met leerproblemen, fysieke beperkingen of chronische ziekte, psychosociale problemen of meervoudige problematiek. Dat blijkt uit de JOB-monitor van 2022.

Ook lopen jongeren soms vast doordat ze vanaf 18 jaar voor de wet volwassen zijn. Daardoor gelden er ineens andere regels en moeten ze veel zelf regelen.

Daarom is het belangrijk dat jongeren ondersteuning kunnen vinden in hun directe omgeving, dus in hun eigen netwerk en op school. Dat kan voorkomen dat ze hun schoolloopbaan onderbreken of zelfs uitvallen.

• Lees meer over hoe jongeren zich ontwikkelen tot volwassenen
• Lees meer over de veranderingen in deze levensfase
• Lees meer over het versterken van de vijf pijlers van zelfstandigheid

Gezamenlijke opgave mbo-scholen en gemeenten

Studenten krijgen tegenwoordig steeds meer ondersteuning op de scholen zelf aangeboden. Omdat ze daar veel tijd doorbrengen, is de drempel om contact te leggen er meestal laag.

Het organiseren van ondersteuning op school is een gezamenlijke opgave voor mbo-instellingen en gemeenten. De school heeft de taak te zorgen voor goede onderwijsondersteuning door studieloopbaanbegeleiders. En waar nodig voor extra ondersteuning op school en tijdens stage.

Voor het regelen van passende hulp en ondersteuning aan studenten met sociaal-emotionele of maatschappelijke problemen moeten scholen afspraken maken met de gemeenten waar hun studenten wonen of waar de school staat.

Gemeenten, onderwijsorganisaties en de landelijke overheid vinden het belangrijk dat in het mbo beter wordt samengewerkt om studenten te ondersteunen. Daarom presenteerden de VNG, PO-Raad, VO-raad, MBO Raad en Branchevereniging Maatschappelijke Kinderopvang in 2022 in de notitie Een sterke basis door krachtige samenwerking aanbevelingen voor het versterken van die samenwerking 'vanuit een gedeelde verantwoordelijkheid' en door 'stevige bestuurlijke afspraken tussen gemeenten, scholen en kinderopvangorganisaties'.

Vanuit geslotenheid naar het mbo

Een deel van de jongeren in een kwetsbare positie maakt de overgang naar het mbo vanuit geslotenheid. Daarbij gaat het om jongeren uit gesloten jeugdzorginstellingen en forensische centra jeugd. Naast continuïteit van onderwijs hebben zij ook steun op andere leefgebieden nodig. In de verkenning Vanuit geslotenheid naar het mbo is een analyse gemaakt van de voorwaarden die nodig zijn om deze overstap goed te laten verlopen. Daarbij is zowel gekeken naar de voorwaarden binnen de instelling voor geslotenheid, tijdens de overstap en bij het mbo. 

Samenwerken voor een kansrijke toekomst

Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OCW) werkt samen met een groot aantal organisaties aan de Verbeteragenda passend onderwijs mbo. Een van de betrokken werkgroepen heeft vanuit het perspectief van studenten beschreven hoe hulp en ondersteuning georganiseerd kunnen worden. Het inspiratiedocument Mbo-student centraal. Samenwerken voor een succesvolle en kansrijke toekomst geeft een overzicht van vraagstukken waar studenten mee te maken kunnen hebben en de professionals die daarbij vanuit school en het sociaal domein betrokken zijn. Ook komen knelpunten in de bestuurlijke samenwerking aan bod en wordt aan de hand van twee praktijkvoorbeelden beschreven hoe regio's die succesvol samenwerken met deze knelpunten omgaan.

Het document biedt handvatten voor het voeren van het gesprek over duurzame samenwerking in het belang van de mbo-student. In 2023 gaan gemeenten en mbo-instellingen hierover regionale gesprekken organiseren in samenwerking met het ministerie van OCW, de MBO Raad, de VNG en het NJi. Neem voor meer informatie contact op met NJi-medewerker Eva de Jong.

Lees meer over de Verbeteragenda passend onderwijs in de Kamerbrief voortgangsrapportage passend onderwijs mbo en het advies Steeds inclusiever van de Onderwijsraad.

Aandacht voor preventie in het mbo

Preventie in het mbo is meestal gericht op het voorkomen van problemen en het bevorderen van een gezonde leefstijl bij studenten. De coronapandemie heeft laten zien hoe belangrijk het is om ook aandacht te besteden aan het mentaal welbevinden van studenten en de invloed daarvan op hun schoolmotivatie. Een goed preventiebeleid houdt rekening met de behoeften van studenten, bijvoorbeeld als het gaat over het combineren van school en werk of zorg. Of over het omgaan met een onzekere toekomst.

Preventieve activiteiten in het mbo zijn bijvoorbeeld:

• het op gang brengen van het onderlinge gesprek en de onderlinge steun tussen studenten over hun mentaal welbevinden
• het aanbieden van workshops over het omgaan met stress en emotionele problemen
• het versterken van sociale vaardigheden en zelfvertrouwen
• het bieden van voorlichting en advies over gezonde leefstijlen
• steun bij het maken van keuzes rond werk en opleiding

Een gevarieerd aanbod van preventieve activiteiten op school is een goede basis voor het organiseren van structurele ondersteuning in samenwerking met partners op het gebied van geestelijke gezondheidszorg, jongerenwerk, veiligheid, inkomen en financiën, jeugdhulp, enzovoorts. Als studenten de adviezen van de school vertrouwen, wordt professionele hulp voor hen toegankelijker op het moment dat ze die nodig hebben. Daarvoor is het wel belangrijk dat het preventief beleid van gemeenten en scholen op elkaar is afgestemd.

• Algemene informatie over welbevinden is te vinden op Omgaan met zorgen over het welbevinden van jongeren
• Voorbeelden van manieren om het mentaal welbevinden van jongeren in het mbo te versterken zijn:
  • Gilde Opleidingen besteedt in vaste lessen aandacht aan het mentaal welbevinden in samenwerking met het Jongeren Service Punt. Het maakt deel uit van het bredere onderzoek van Fontys naar jeugdhulpverlening in de school.
  • De preventieve aanpak STORM is ontwikkeld om somberheid, depressiviteit en suïcidale gedachten bij studenten zo vroeg mogelijk op te sporen.
• Meer voorbeelden zijn te vinden in Betere hulp aan mbo-studenten met psychische problemen. 

Succesvolle aanpakken voor mbo-studenten die extra hulp nodig hebben

Voor het geven van ondersteuning aan mbo-studenten in een kwetsbare positie is een goede samenwerking nodig tussen professionals uit onderwijs en hulpverlening. Daarom hebben vijf mbo-instellingen samen met hun partners uit hulpverlening en bedrijfsleven een integrale aanpak ontwikkeld voor mbo-studenten die extra hulp nodig hebben om hun opleiding met een goed resultaat af te ronden. Hoe ze dat doen, lees je op Succesvolle aanpakken in het mbo.

Onderstaande NJi-publicaties beschrijven concrete praktijkvoorbeelden en voorwaarden voor die samenwerking.

Praktijkvoorbeelden verbinding onderwijs en jeugdhulpSamen werken aan optimale ondersteuning mbo-studentenSterke netwerken rond kwetsbare jongerenOp weg naar nog effectievere ondersteuning en hulpverlening voor Rijnmondse mbo-studenten

Samenwerken met studenten en jongeren

Goed samenwerken in het belang van studenten kan niet zonder dat met die studenten zelf te bespreken. Zij weten welke behoeften studenten hebben, welke belemmeringen er kunnen zijn en hoe die het beste zijn op te lossen.

Relevante organisaties om mee samen te werken:

• Jongeren Organisatie Beroepsonderwijs komt op voor de rechten en belangen van alle mbo-studenten in Nederland.
• MIND Us richt zich op het bevorderen van mentale gezondheid, het voorkomen van mentale problemen bij jongeren van 12 tot 27 jaar en de beschikbaarheid van vroegtijdige steun bij beginnende klachten.
• JongPit is een belangenorganisatie voor en door jongeren met een chronische aandoening of beperking.
• Ieder(in) is een netwerkorganisatie voor iedereen met een chronische ziekte of beperking.

Meer informatie

Kennispunt Passend Onderwijs mboKennispunt Gelijke kansen, diversiteit en inclusieVerbeteragenda mboECIO: expertisecentrum voor mbo, hbo en wo rond de thema's inclusief onderwijs en studentenwelzijnZorgeloos naar school: kennis en advies voor studenten met een chronische ziekte, ouders en onderwijsprofessionalsOuders & Onderwijs: een belangenorganisatie voor alle ouders met kinderen in de schoolgaande leeftijdOnbelemmerd studeren: inzicht in en overzicht van voorzieningen, aanpassingen of regelingen voor studenten met een beperking of chronische ziekte