Wat kan ik doen als ik mij zorgen maak?

Algemene tips

Het is belangrijk om je zorgen te delen. Misschien worden je zorgen herkend, of kom je erachter dat je zorgen onterecht zijn. Ga dus in gesprek met ouders, collega's en eventueel met kinderen die betrokken zijn. We geven enkele algemene tips:

• Wees je bewust van je eigen normen en waarden. Misschien vind jij het gedrag grensoverschrijdend, maar is dat voor de betrokkenen zelf niet zo. Probeer te kijken naar de feiten, en vraag ook naar de beleving van de betrokkenen.
• Werk aan een veilig klimaat en een open werksfeer. Dat kan grensoverschrijdend gedrag voorkomen, en het kan ervoor zorgen dat collega's, ouders en kinderen zich durven uit te spreken als ze ermee in aanraking komen.
• Wees een rolmodel. Geef dus het goede voorbeeld in de omgang en heb respect voor grenzen van kinderen en collega's.
• Zorg dat je kennis hebt over de seksuele ontwikkeling en seksueel grensoverschrijdend gedrag. Daar hoort ook online seksueel gedrag bij.
• Ken het stappenplan van jouw organisatie. Bijvoorbeeld een Meldcode of veiligheidsprotocol.
• Neem een 'niet-pluis-gevoel' serieus en ga na waar dat gevoel vandaan komt. Observeer en zoek naar feiten die het gevoel onderbouwen of ontkrachten.
• Ga hierover ook in gesprek met collega's: herkennen zij het gevoel en jouw observaties?
• Vermoed je dat er sprake is van seksueel misbruik? Volg dan de stappen van de Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling.

In gesprek met kinderen

Ga je in gesprek met kinderen? Dat kan ingewikkeld zijn. Hier enkele tips voor praten met kinderen over seksueel grensoverschrijdend gedrag:

• Stem af op leeftijd en ontwikkelingsniveau van het kind. Let op welke woorden je gebruikt en wat voor vragen je stelt.
• Luister naar het kind en neem het serieus. Misschien vermoed je dat een kind niet de volledige waarheid spreekt, dan is het belangrijk om na te gaan waarom dat zo kan zijn. Misschien voelt het kind zich niet helemaal veilig bij jou, of is er een loyaliteitsconflict. Zeker als er sprake is van misbruik door een bekende is het mogelijk dat het kind die persoon niet in de problemen wil brengen door 'het geheim' te vertellen. Als je het kind serieus neemt en rustig luistert, komt de waarheid sneller boven tafel.
• Wees duidelijk en concreet. Het kan moeilijk zijn om hierover te praten, maar probeer eufemismen te vermijden. Dus niet: 'Is iemand over jouw grenzen gegaan?', maar 'Heeft iemand jou aangeraakt terwijl jij dat niet wilde?' Vraag door op details.
• Let op victim blaming: beschuldigen van het slachtoffer. Kinderen geloven vaak dat zij zich anders hadden moeten gedragen, in plaats van de pleger. Ze voelen schaamte en schuld. Dat kan schadelijk zijn voor hun herstel. Lees hier meer over op de pagina Victim blaming.
• Wees je er ook bewust dat kinderen vaak zelf geloven in 'rape myths'. Dat zijn overtuigingen die seksueel geweld goedpraten. Kinderen geloven zelf misschien niet dat ze slachtoffer zijn, maar denken dat het hun eigen schuld is, of dat het erbij hoort.

Bekijk ook onze pagina's voor jongeren, bijvoorbeeld de pagina Wat kan ik doen als mij dit overkomt?

Seksueel grensoverschrijdend gedrag tussen kinderen of jongeren

Het opzoeken en soms overschrijden van grenzen hoort tot een zekere mate bij de ontwikkeling. Als dat gebeurt is het dus belangrijk om er op zo'n manier mee om te gaan, dat de kinderen of jongeren ervan leren. Begin het gesprek erover. Ga na of dit moet gebeuren met de hele groep of klas, met de betrokkenen als groep of met individuele betrokkenen.

Je kunt hierbij ook hulpmiddelen inschakelen:

• Gebruik een spel of methodiek. Denk aan het bordspel Gevoelens & Intimiteit van Trias Pedagogica.
• Zoek een educatief programma zoals het theaterprogramma Benzies & Batchies.
• Kijk samen video's of videoseries zoals van NPO Zapp, die veel materiaal hebben over het thema Grenzen en wensen.

Seksueel grensoverschrijdend gedrag tussen een volwassene en een kind of jongere

Seksuele gedragingen van een volwassene naar een kind jonger dan 12 zijn strafbaar. Als het kind tussen de 12 en 16 jaar is, is het afhankelijk van de situatie. Als er bijvoorbeeld een machtsverhouding is, is het grensoverschrijdend.

Als je ziet, hoort of vermoedt dat een collega dergelijk gedrag vertoont, deel dan je zorgen. Bespreek het eventueel met de betreffende collega, een andere collega of een vertrouwenspersoon in de organisatie. Ga je met de betreffende collega in gesprek? Stimuleer die persoon dan ook om de leidinggevende te informeren, bied eventueel aan dat samen te doen of vertel dat jij het gaat vertellen.

Vermoed je dat er sprake is van seksueel misbruik? Volg dan de stappen van de Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling.

Meer informatie

• Bekijk de Richtlijn Seksuele ontwikkeling voor jeugdhulp en jeugdbescherming.
• Bekijk de Richtlijn Seksuele ontwikkeling voor JGZ.
• Op de website Act4Respect vind je tools en informatie voor professionals om te werken aan gelijkwaardige relaties tussen jonge mannen en vrouwen. Daar vind je ook de podcast Niet jouw schuld van Atria en Rutgers, door en voor jongerenwerkers en professionals uit de velden zorg, onderwijs, veiligheid en justitie. Elke aflevering bevat ook een teamtool met methodes, achtergrondinformatie en opdrachten om mee aan de slag te gaan.
• Meer weten over seksueel grensoverschrijdend gedrag door of bij kinderen en jongeren met een lvb? Het Landelijk Kenniscentrum LVB heeft daar informatie over.
• Talk About Sexuality (TAS) heeft als aanvulling op het Vlaggensysteem het Vlaggensysteem op een bordje ontwikkeld voor jongeren en jongvolwassenen met een lvb.
• Werk je met vrijwilligers? Bekijk het artikel in Augeo Magazine over sociaal veilig werken met vrijwilligers. Hier worden ook tips gegeven voor hoe je een collega kan aanspreken op gedrag.
• De Reactiecirkel Seksueel misbruik van Pluryn geeft structuur en houvast aan professionals tijdens gesprek met jongeren waarvan zij seksueel grensoverschrijdend gedrag of seksueel misbruik vermoeden.