Straatintimidatie: van oorzaak tot aanpak

Wat is straatintimidatie?

Bij straatintimidatie is er sprake van ongewenste uitlatingen of gedragingen op straat of op een andere openbare plek. Deze uitlatingen of gedragingen kunnen mensen irriteren, zijn tot last, kwetsen, beledigen, bedreigen of beperken in het gevoel van vrijheid. Vaak genoemde voorbeelden zijn naroepen of nafluiten. Maar ook kwetsende of seksueel getinte opmerkingen, of iemand uitschelden of achtervolgen vallen onder straatintimidatie.

De overheid gebruikt in dit wetsvoorstel de volgende definitie: 'hij die zich in het openbaar, mondeling of door gebaren, op seksuele wijze uit jegens een persoon en hierdoor die persoon in een bedreigende, vijandige, beledigende, vernederende of kwetsende situatie brengt'. 

Hoe vaak komt straatintimidatie voor?

In 2021 deed het CBS voor het eerst onderzoek naar straatintimidatie onder jongeren in de leeftijd van 12 tot 25 jaar. Hieruit bleek dat 2 op de 3 meisjes en vrouwen zijn lastiggevallen in 2020 en 2021. Voor jongens en mannen ligt dit gemiddelde op ongeveer 1 op de 3. Meisjes en vrouwen hebben het vaakst te maken met nafluiten, naroepen en nasissen. Mannen worden vooral nageroepen.

Naast vrouwen zijn ook mensen uit de LHBTQIA+-community, mensen met een beperking en mensen die zich duidelijk religieus uiten vaak slachtoffer. Het meeste onderzoek richt zich op vrouwen als slachtoffer. Ook een aantal gemeenten deed onderzoek naar straatintimidatie. Onder meer Den Haag en Utrecht onderzochten de situatie in hun stad.

Oorzaken van straatintimidatie

Verschillende factoren kunnen volgens onderzoek een rol spelen bij straatintimidatie. Plegers zijn zich vaak niet bewust van het effect van hun gedrag. Onder meer traditionele gendernormen, zoals 'een man moet zijn territorium claimen' en 'een vrouw moet aantrekkelijk zijn voor mannen' spelen een rol. Ook ideeën over wat bepaalt of je man of vrouw bent spelen mee. Mannen die zich vaker schuldig maken aan naroepen, ook wel catcalling genoemd, laten vaker vijandig seksisme zien. Ze staan ook vaker positief tegenover het idee dat er een sociale hiërarchie is en ze willen dominant worden in die hiërarchie. Lees meer over de beïnvloedende factoren bij seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Gevolgen van straatintimidatie

Uit onderzoek is bekend dat slachtoffers van straatintimidatie vaker last hebben van angst, wantrouwen, depressie, stress, slaapproblemen, schaamte, onzekerheid over hun lichaam en angst voor publieke ruimte. Het heeft invloed op het gevoel van vrijheid en veiligheid in de openbare ruimte, waardoor mensen hun gedrag aanpassen om te voorkomen dat ze slachtoffer worden. De ervaring is deels afhankelijk van hoe vaak het een slachtoffer al is overkomen. Mensen die regelmatig slachtoffer worden van straatintimidatie, voelen zich dus ook minder veilig op straat.

De manier waarop iemand omgaat met straatintimidatie, verschilt per persoon. Zo kunnen slachtoffers passief of actief reageren. Passieve reacties zijn negeren, doen alsof het niet kwetsend is, een andere kant op lopen of erom lachen. Actieve reacties zijn er iets van zeggen, de politie bellen of agressief reageren. Reacties kunnen ook direct of indirect zijn. Zo nemen veel slachtoffers indirecte stappen om straatintimidatie te voorkomen. Ze vermijden bepaalde plekken of passen hun gedrag aan. Meer dan 40 procent van de vrouwen past gedrag aan op straat, om straatintimidatie te vermijden. Zo vermijden ze oogcontact, vermijden ze bepaalde groepen of doen ze alsof ze bellen met iemand.  

Daarnaast kan iemand ook te maken krijgen met victim blaming, wat betekent dat het slachtoffer de schuld krijgt. Bijvoorbeeld dat iemands kleding de straatintimidatie heeft uitgelokt. Wil je meer lezen of weten over victim blaming? Meer hierover lees je op de pagina Wat is victim blaming en hoe ga ik hiermee om?

Meer informatie

Op YouTube zijn campagnevideo's te vinden uit andere landen.

• Schotland: 'Don't be that guy'
• Londen, Engeland: Have a word with yourself

Op de website van Stand Up kunnen mensen een gratis Engelstalige training van 10 minuten volgen over omgaan met straatintimidatie als omstanders of als slachtoffer.

Ben je op zoek naar meer informatie over seksueel grensoverschrijdend gedrag in het uitgaansleven? De podcastserie Niet Jouw Schuld heeft hier een aflevering over gemaakt. Hierin worden ervaringen gedeeld en wordt gesproken over manieren waarop het uitgaansleven voor iedereen leuk en veilig kan zijn.