Ervaringsdeskundige Joy over inclusief onderwijs: 'Stel vragen en lúister'

Omarm de levensdoelen van mensen met een anderswerkend lijf. Want dáár liggen de kansen voor inclusief onderwijs, meent ervaringsdeskundige Joy Moonen. 'Ook als je een beperking hebt, wil je je leven opbouwen. Onderwijs speelt daarin een heel belangrijke rol. Als een kind niet aan de norm kan voldoen, begint het zoeken naar hoe je dat kunt overstijgen bij het onderwijs.'

Als een kind niet aan de norm kan voldoen, begint het zoeken naar hoe je dat kunt overstijgen bij het onderwijs.
Joy

Nog weinig veranderd

Haar eigen ervaring met het onderwijs ligt alweer zo'n 25 jaar achter haar. Maar helaas moet Joy Moonen, deskundige op het gebied van inclusie van mensen met een beperking, concluderen dat er nog weinig is veranderd in het onderwijs voor mensen met een beperking. Of zoals ze zelf zegt: mensen met een anderswerkend lijf. Zelf heeft ze ook een anderswerkend lijf vanaf het moment dat ze zwaar spastisch ter wereld kwam.

Rouwdouwer en doorduwer

Joy Moonen: 'Met als gevolg dat ik uitgesloten werd van volwaardig onderwijs. Al in de kleuterklas van de mytylschool werd besloten dat ik nooit zou kunnen werken, omdat ik mijn hele leven in een instelling zou slijten. Volgens de leerkrachten zou ik niet kunnen voldoen aan de maatschappelijke norm die nodig is om een volwaardige plek in de samenleving te vinden. Terwijl ik zelf helemaal niet bezig was met wat ik niet kon. Ik had alleen hulp nodig om dingen wél te kunnen.' Een rouwdouwer en doorduwer, typeert ze zichzelf. 'Dus ik dacht, ik zal jullie wel eens laten zien wat ik kan. Tegelijkertijd had ik ook periodes waarin ik dacht: niemand gelooft me, waarom zou ik nog mijn best doen?'

Bij inclusief onderwijs gaat het over verschillen tussen mensen, én over verschillen in niveaus en leerstijlen

Verschillen in niveaus

'Ik loop al heel lang mee in inclusieland, ik word dit jaar 49. In al die jaren is er nog zo weinig veranderd. Ja, op praktisch gebied misschien. Er zijn iets meer inclusieve klassen, vooral in het basisonderwijs. Dan zit er een donker kindje in de klas, een licht kindje, en een kindje met een beperking. En dat is dan inclusief. Maar waar het aan schort, is dat iedereen vervolgens hetzelfde onderwijs krijgt. Terwijl, bij inclusief onderwijs gaat het over verschillen tussen mensen, én over verschillen in niveaus en leerstijlen.'

Kwestie van doen

'Er is alleen aandacht voor inclusie als de leerkracht of de schoolleiding vinden dat er genoeg ruimte voor is. Een veelgehoord argument waarom aanpassen aan niveau niet lukt, is dat de leerkracht geen tijd en ruimte heeft om apart les te geven. Maar waarom lukt het in andere landen dan wel? Daar krijgt iedereen onderwijs op eigen niveau. Dat heeft niks te maken met meer tijd en ruimte. Het is een kwestie van doen, en een kwestie van mentaliteit.'

Het gaat bij kinderen met een beperking alleen over wat ze lichamelijk
niet kunnen.

Hulpeloze mensen creëren

Met mentaliteit doelt Joy Moonen op de manier waarop gekeken wordt naar mensen die buiten de norm vallen. 'Het blijft me opvallen dat de levensloop van mensen met een anderswerkend lijf minder, of helemaal niet belangrijk is. Het gaat bij kinderen met een beperking alleen over wat ze lichamelijk niet kunnen. En waarom ze om die reden geen onderwijs - op niveau - meer hoeven of kunnen volgen. Zo creëer je hulpeloze mensen. Waarover vervolgens gezegd wordt: dat komt doordat ze gehandicapt zijn.'

'Ik heb geen probleem'

'Ieder mens kent grenzen binnen het leren. Maar als je buiten de norm valt, vinden we het ineens normaal dat je die grens niet opzoekt. Dat is toch niet waar onderwijs voor bedoeld is? Deze kinderen denken nooit: goh, laat ik eens stoppen met school. Nee, zij willen weten hoe ze iets wél kunnen. Ik spreek geregeld jongeren die over het onderwijs zeggen: "Ik heb geen probleem, zíj maken er een probleem van."

Het leven stopt niet als je lichaam beperkt is.

Stel vragen, en lúister

Omarm ook de levensdoelen van deze kinderen en jongeren. Want daar liggen volgens Joy Moonen heel veel kansen. 'Iederéén is bezig met het opbouwen van een leven. Dus mensen met een anderswerkend lijf ook. Want het leven stopt niet als je lichaam beperkt is.' Stel vragen, en lúister. Dat is volgens Joy Moonen de opdracht voor onderwijsprofessionals. 'Wie ben jij? Hoe wil jij je leven inrichten? En wat heb je daarvoor nodig binnen het onderwijs? En als je lichaam iets niet kan, hoe kunnen we het dan wél organiseren? En ga dat dan vervolgens regelen. Zonder te vervallen in excuses over gebrek aan tijd en geld.'

Verantwoordelijkheid als leerkracht en schoolleiding

Joy Moonen ziet dat onderwijsprofessionals te vaak werken vanuit hun eigen referentiekader, en zich te weinig verdiepen in dat van mensen met een anderswerkend lijf. 'Ik ga er vanuit dat dat onbewust gebeurt. Maar professionals zouden veel vaker moeten toegeven dat ze het gewoon niet weten. In plaats van blijven redeneren vanuit hun eigen referentiekader. Natuurlijk denk je weleens: dit kind kan dit niet. En misschien heb je gelijk. Maar toets het eerst, voordat je iets uitsluit. Vraag het aan mensen die het wél weten. Maak gebruik van kennis, praktijkvoorbeelden en ervaringsdeskundigen. En als een kind ergens niet aan kan voldoen, onderzoek dan hoe je het wel voor elkaar krijgt. Dat is je verantwoordelijkheid als leerkracht en schoolleiding.'

Lees ook

Alle pagina's over schoolaanwezigheid en schoolverzuim

Vincent Fafieanie

Vragen? Neem contact op met:

Vincent Fafieanie

senior adviseur
v.fafieanie@nji.nl