Wat doet een scheiding met een kind?

Wat hoort bij de normale ontwikkeling?

In de fase van 0 tot 2 jaar ontwikkelen kinderen hun fysiologische regulering. Ook ontstaat in deze fase de band tussen het kind en de ouder. Dit heet hechting. In deze fase hebben baby's en dreumesen vooral behoefte aan regelmaat en voorspelbaarheid. Het helpt om vaste ritmes te hebben, zoals elke dag hetzelfde slaapritueel. Ook hebben ze lichamelijke en emotionele veiligheid nodig. Meer hierover lees je op de pagina De algemene ontwikkeling van een baby.

Wat merken baby's en dreumesen van een scheiding?

Baby's en dreumesen kunnen nog niet vertellen wat ze voelen. Dit betekent niet dat ze veranderingen in het gezin niet voelen. Ze hebben het meeste last van onvoorspelbare dagen, of dagen die elke keer anders verlopen. Ook hebben ze er last van als ouders zich vijandig tegen elkaar gedragen, of als ouders emotioneel gespannen zijn. Hierdoor kunnen jongere kinderen onveiligheid, spanning en stress voelen. Vaak zorgt dit meteen voor problemen met huilen, slapen en eten. Als jonge kinderen lang last hebben van onrust, dan kan dit ook zorgen voor hechtingsproblemen.

Wat kunnen ouders doen?

Als gescheiden ouder is het belangrijk om goed voor jezelf te zorgen, lichamelijk en emotioneel. Dat helpt om onrust bij jezelf en bij je kind te voorkomen. Op die manier kun je er ook voor je baby zijn. Niet alleen voor praktische verzorging, maar ook emotioneel. Probeer sensitief te reageren naar je kind. Dat doe je door goed naar je kind te kijken, te ontdekken en begrijpen wat het bedoelt en daar dan zo goed mogelijk bij te helpen.

Uit onderzoek weten we dat ook hele jonge kinderen na de scheiding bij allebei de ouders kunnen opgroeien. Zo krijgen ze de kans om een goede band op te bouwen met beide ouders, wat positief is voor hun ontwikkeling. Het helpt als ouders afspraken maken over de zorg, de opvoeding en vaste rituelen. Zo zorgen beide ouders voor herkenbaarheid, ritme en regelmaat.

Wat hoort bij de normale ontwikkeling?

Peuters komen langzaam los van hun ouders. Ze worden zelfstandiger. Hiervoor hebben ze geruststelling en veiligheid van hun ouders nodig, door aandacht te geven en genegenheid te tonen. Daarnaast hebben ze ook behoefte aan leiding en grenzen. Opvoedingsrituelen spelen hierbij een belangrijke rol, zoals een vaste routine voor het slapen gaan. Peuters staan erom bekend dat ze zich 'lastig' kunnen gedragen. Ze kunnen eenkennig zijn, negatieve emoties uiten, zoals angst, en niet luisteren naar hun ouders. Dit gedrag past bij deze fase. Meer hierover lees je op de pagina De algemene ontwikkeling van een peuter.

Wat merken peuters van een scheiding?

Peuters voelen na een scheiding vaak verwarring, verlatingsangst en schuldgevoelens. Ze kunnen bijvoorbeeld denken dat de scheiding door hen komt. Dat kan ze bang of onzeker maken. Als peuters onrust voelen, kunnen ze dat ook lichamelijk laten merken, bijvoorbeeld door eenkenniger, emotioneler of angstiger zijn. Ten slotte kunnen ze achteruitgaan in hun ontwikkeling. Ze vallen dan terug in gedrag of gevoel van een eerdere periode.

Wat kunnen ouders doen?

Merk je als ouder meer onrust of angst bij je peuter? Probeer de oorzaak voor dit gedrag niet direct te zoeken in de scheiding, of bij de andere ouder. In deze gevallen hebben peuters meer aan bevestiging, troost, lichamelijk contact en bescherming van hun ouders.

Voor de ontwikkeling van peuters helpt het als ze door beide ouders worden geholpen bij het zelfstandig worden. Dit doe je door structuur te bieden en regels aan te leren. Het is belangrijk dat je hierover samen overlegt en afspraken maakt.

Wat hoort bij de normale ontwikkeling?

In deze leeftijd ontwikkelen kinderen zich in het omgaan en communiceren met andere mensen. Ze leren bijvoorbeeld om zich in anderen te verplaatsen. Of om dingen te delen met een ander. Ook ontwikkelen kinderen op deze leeftijd het geweten en snappen ze steeds beter wat goed of kwaad is. Dit heet het moreel besef. Ze begrijpen regels beter, en snappen ook dat het belangrijk is om je aan regels te houden. Meer informatie over hoe kinderen van deze leeftijd zich ontwikkelen, lees je op onze pagina's over ontwikkeling.

Wat merken kleuters en jonge kinderen van een scheiding?

Kinderen in deze leeftijdsfase kunnen reageren met verdriet, angst, gevoelens van schuld en verlies, zoals het missen van een ouder. In deze leeftijdsfase begrijpen kinderen langzaam steeds beter hoe dingen werken. Kleuters kunnen bijvoorbeeld veel vragen hebben over de toekomst. Toch begrijpen ze een ingewikkelde situatie zoals een scheiding nog niet. Ze kunnen denken dat zij de reden zijn van de scheiding en daar emotioneel op reageren. Ze voelen bijvoorbeeld rouw, heftig verdriet en boosheid. Ook kunnen ze sterk verlangen naar een ouder en hopen dat hun ouders toch weer bij elkaar komen.

Wat kunnen ouders doen?

Geef als ouder duidelijke uitleg over de scheiding en wat er allemaal verandert. Laat weten dat jouw liefde onvoorwaardelijk is. Eén van de belangrijkste dingen die je daarnaast kunt doen als ouder, is je kind een goede band laten houden met de andere ouder. Het kan de ontwikkeling van een kind remmen als het zichzelf weinig herkent in een van de ouders. Of als het juist te veel een persoonlijke band met de andere ouder wil opbouwen.

Net als peuters hebben kinderen in deze leeftijd steun nodig bij het steeds zelfstandiger worden. Het helpt als ouders zorgen voor vertrouwen en veiligheid. Daardoor krijgen kinderen zelfvertrouwen en kijken ze op een positieve manier naar zichzelf. Houd er ook rekening mee dat je als ouder een voorbeeld bent voor je kind. Bijvoorbeeld in hoe je rekening houdt met anderen. En hoe je ruzies of meningsverschillen oplost.

Wat hoort bij de normale ontwikkeling?

Voor schoolgaande kinderen speelt het leerproces op school een belangrijke rol in hun emotionele en cognitieve ontwikkeling. Daarnaast ontwikkelen ze vriendschapsrelaties en zelfvertrouwen, waarbij ze ook steeds beter leren zich in anderen te verplaatsen. Langzamerhand worden ouders minder het centrum van hun bestaan, en leren ze de wereld buiten het gezin te ontdekken. Meer informatie over hoe kinderen van deze leeftijd zich ontwikkelen, lees je op onze pagina's over ontwikkeling.

Wat merken basisschoolkinderen van een scheiding?

Basisschoolkinderen kunnen hun gevoelens, vragen en zorgen al beter benoemen. Omdat ze in deze leeftijdsfase langzaam ook copingsvaardigheden aanleren, kan het lijken alsof de scheiding hen niet zo veel doet. Toch kunnen ze het emotioneel moeilijk hebben. Ze kunnen afleiding zoeken in school, hobby's of bij vrienden, maar tegelijk last hebben van emotionele uitbarstingen, lichamelijke klachten of zich slechter over zichzelf gaan voelen en denken. Stress, problemen thuis en veel veranderingen in het dagelijks leven en wisselingen tussen huizen kunnen ook een gevoel van versplintering teweeg brengen. Ze voelen zich bijvoorbeeld in de steek gelaten, of hebben het gevoel nergens thuis te horen.

Omdat kinderen van deze leeftijd zich al beter kunnen inleven in anderen, kunnen ze zich ook zorgen maken om hun ouders. Daarbij bestaat het risico dat ze voor hun ouders gaan zorgen. Dit heet parentificatie. Vaak verplaatsen ze zichzelf in de ouder die voor hun gevoel het meest kwetsbaar is. Ze kunnen zich schuldig gaan voelen, omdat ze denken dat ze niet trouw kunnen blijven aan beide ouders.

Wat kunnen ouders doen?

Tijdens de puberteit is er veel gaande in het leven van kinderen, zowel emotioneel, lichamelijk als cognitief. Voor ouders is het belangrijk om te proberen met hun kind in gesprek te blijven. Gescheiden ouders kunnen hun kind in deze leeftijd verder ondersteunen door stress en problemen thuis te beperken. Zorg bijvoorbeeld voor regelmaat en voorspelbaarheid in de afspraken en verwachtingen bij beide ouders thuis. En waak ervoor dat kinderen thuis niet te maken krijgen met ruzies, meningsverschillen of negatieve reacties. Probeer juist het contact met de andere ouder en diens familieleden te stimuleren.

Wat hoort bij de normale ontwikkeling?

Pubers en jongeren ontwikkelen hun eigen identiteit: hoe je jezelf ziet, wie je bent, je karakter en je kenmerken. Ze worden steeds meer onafhankelijk en zelfstandig. Ook nemen ze meer afstand van hun ouders en hun thuis. Meer informatie over hoe kinderen van deze leeftijd zich ontwikkelen, lees je op onze pagina's over ontwikkeling.

Wat merken pubers en jongeren van een scheiding?

Voor jongeren met gescheiden ouders is kan de ontwikkeling van een eigen identiteit extra ingewikkeld zijn. Ze kunnen zich zorgen maken over de toekomst en hun eigen relaties met vrienden en mogelijke romantische partners. Ook kunnen ze rouw, woede en stress voelen en uiten. Het ontkennen, verdringen of wegbluffen van negatieve gevoelens komt ook voor.

Hierdoor hebben pubers en jongeren een grotere kans op minder goede schoolprestaties en gevaarlijk gedrag. Ze kunnen sneller afstand nemen van hun ouders. Maar het kan ook zo zijn dat ze zich heel erg gaan aanpassen aan hun ouders en hun wensen. Daardoor kan een puber of jongere de kant van één ouder kiezen, of steeds meer afstand nemen van de andere ouder.

Wat kunnen ouders doen?

Voor ouders kan het een uitdaging zijn om de groeiende onafhankelijkheid van hun kind te accepteren. En ook om het kind soms juist los te laten en soms juist te begeleiden. Het is belangrijk dat ouders zich kunnen inleven in hun kind en kunnen omgaan met lastig gedrag van hun kind.

Op deze leeftijd kunnen jongeren zich verzetten tegen regels over zorg en omgang tussen ouders en kind. Omdat ze hun leven vaak ingewikkeld vinden, kunnen ze zich moeilijker aanpassen aan veranderingen. Het is belangrijk dat ouders het contact van pubers en jongeren met de andere ouder stimuleren. En dat ze thuis zorgen voor rust en steun. Zodat thuis een veilige basis is, waar een kind grenzen heeft.

• ScheidingsATLAS
• Richtlijn Scheiding en onderbouwing