Hoe verloopt het proces van radicalisering?

Geen eenduidig antwoord

Er is geen eenduidig antwoord op de vraag waarom en hoe een jongere radicaliseert. Radicalisering ontstaat niet zomaar en het proces verloopt niet volgens een vast patroon. Het is een individueel proces waarin sociale invloeden een grote rol spelen. 

Als professional is het van belang dat je je bewust bent van de context waarin een jongere verkeert. Zo kunnen er verschillende omstandigheden en factoren een rol spelen, zoals de vatbaarheid en voedingsbodem voor radicale ideeën.   

Vatbaarheid

Jongeren bevinden zich in een ontwikkelingsfase waarin ze een eigen individuele en sociale identiteit vormen. Hierbij spelen identiteitsvragen een rol, zoals: Wie ben ik? Bij welke groep hoor ik? Wat is mijn rol bij het onrecht in de wereld? En wat kan ik betekenen? Jongeren zoeken antwoorden op deze vragen door dingen uit te proberen. Ze nemen allerlei informatie tot zich en maken daaruit een keuze. Maar ze ruilen die ook makkelijk weer in voor een andere keuze.

In deze levensfase zijn jongeren erg gevoelig voor groepsinvloeden. Ze willen ergens bij horen, maar ook laten zien dat ze anders zijn. In die zoektocht kunnen jongeren radicale gedachten tegenkomen. Door hun intrinsieke zoektocht kunnen ze openstaan voor een radicale ideologie of groep die hen het gevoel geeft ergens bij te horen en daar bescherming te vinden.  

Voedingsbodem

Niet alle jongeren worden beïnvloed door radicale boodschappen. De ene jongere is vatbaarder dan de andere. Dit heeft te maken met de 'voedingsbodem' voor radicalisering. Onder voedingsbodem verstaan we een geheel van elkaar beïnvloedende persoonlijke en sociale omstandigheden en factoren. Zo kunnen sociale factoren als gezinsomstandigheden, vriendenkring en de sociale status binnen een groep of gemeenschap van betekenis zijn.

Ook zijn sommige jongeren makkelijker beïnvloedbaar of gevoeliger voor indoctrinatie. Dat kan te maken hebben met persoonlijkheidskenmerken, met psychische problematiek of het hebben van een licht verstandelijke beperking.  

De volgende factoren kunnen ook bijdragen aan een voedingsbodem voor radicalisering: 

• Vervreemding van de maatschappij: Radicale ideeën zijn aantrekkelijk voor jongeren die zich vervreemd voelen van de samenleving waarin zij opgroeien. Bijvoorbeeld jongeren die zich gediscrimineerd, achtergesteld of uitgesloten voelen. Radicale ideeën, die zich afzetten tegen de bestaande maatschappij, kunnen dan bij hen een vruchtbare voedingsbodem vinden.  
• Gepolariseerde samenleving: Er is sprake van polarisatie als bestaande verschillen in de samenleving scherper worden en uitgroeien tot tegenstellingen. Een sterk wij-zij-denken in een gepolariseerd maatschappelijk klimaat draagt bij aan een voedingsbodem voor radicalisering.  
• Pedagogische mismatch: Een pedagogische mismatch versterkt de voedingsbodem voor radicale gedachten. Dit gebeurt als de werelden waarin een jongere opgroeit – thuis, op school en in de vrije tijd – niet op elkaar aansluiten. Gevoelens van vervreemding kunnen ontstaan, die leiden tot het openstaan voor radicale boodschappen.  

Het vraag-aanbodmodel van Colin Mellis beschrijft het proces van radicalisering nog nauwkeuriger. In dit model is er een combinatie van push-factoren die jongeren wegdrijven van de samenleving en pull-factoren, het ideologische aanbod dat jongeren aantrekt dat radicalisering in de hand werkt. 

Ieder proces loopt anders 

Het is belangrijk om te onthouden dat ieder radicaliseringsproces anders verloopt. Bij de een kan een radicaliseringsproces lang sluimeren, terwijl dit bij een ander heel snel gaat. Hierbij spelen triggerfactoren een rol. Dit zijn impactvolle gebeurtenissen in het leven van een jongere die een radicaliseringsproces kunnen versnellen of vertragen.  

Lees meer over hoe je kunt merken dat een jongere mogelijk radicaliseert. 

Meer informatie

Welke voedingsbodems dragen bij aan radicalisering?Richtlijn Radicalisering