Wat zijn signalen van radicalisering?

Radicalisering of puberaal gedrag?

Radicalisering is een proces dat veel verschillende vormen aan kan nemen. Het kan lang sluimeren of zich heel snel voltrekken. Om een radicaliseringsproces in de kiem te smoren, is het belangrijk om snel te reageren op signalen. Dit is niet eenvoudig. 

Gelukkig is het niet nodig om specialistische achtergrondkennis van alle vormen van radicalisering te hebben. Belangrijk is wel om gevoel te krijgen wanneer er met een jongere iets aan de hand is, ook wel een 'niet-pluisgevoel' genoemd.

Er is geen vast lijstje van indicatoren of signalen waaraan je een radicaliserende jongere herkent. Ook zijn signalen vaak lastig te duiden. Een jongere die zich positief uitlaat over de heilige oorlog of nazisymbolen laat zien, kan aan het radicaliseren zijn. Maar dit kan ook puberaal uitdagend gedrag zijn. Dit kan wel een reden zijn om extra op te letten, en om meer aandacht aan de jongere te geven. Zo kun je achterhalen waar het gedrag vandaan komt en daarop reageren. En voor de jongere is het vaak ook fijn als er goed naar hem of haar geluisterd wordt. 

Het is belangrijk te weten dat één signaal zeker niet betekent dat er sprake is van radicalisering. Meerdere signalen, eventueel samen met een 'niet-pluis-gevoel', duiden op een zorgelijke situatie. Als professional moet je hier op reageren, ook als het uiteindelijk niets met radicalisering te maken heeft. 

Opvallende veranderingen 

Veranderingen die kunnen wijzen op een radicaliseringsproces zijn: 

Ander gedrag in de eigen omgeving:

• Vriendschappen verbreken ten gunste van nieuwe vrienden en sociale contacten
• Zich isoleren of terugtrekken
• Andere manieren van contact maken met sociale omgeving en familie

​​​Taalgebruik en expressie:

• Extreme uitspraken
• Nadruk op wij-zij-tegenstellingen die te maken hebben met afkomst, religie of politiek
• Afwijzende houding tegenover de maatschappij en autoriteiten 
• Openlijk verwerpen van de rechtstaat, het systeem en het gezag 
• Goedpraten van aanslagen of geweld 

School:  

• Verslechtering in schoolprestaties 
• Toenemend verzuim 
• Geen waarde meer hechten aan school 

Online:

• Bezoek aan online groepen waar radicale ideeën worden gedeeld en besproken
• Delen van berichten, plaatjes of memes met boodschappen die passen bij een radicale ideologie

Uiterlijke veranderingen, bijvoorbeeld in:

• Haardracht 
• Kleding 
• Tatoeages die symbool staan voor een groep 

Triggerfactoren 

Gebeurtenissen in de omgeving van een jongere spelen vaak een belangrijke rol in het radicaliseringsproces. Specifieke gebeurtenissen kunnen dit proces versnellen. Dit noemen we triggerfactoren. Er zijn tal van deze factoren, zoals problemen thuis, een ervaring met discriminatie of een ingrijpende gebeurtenis in de samenleving. De online tool triggerfactoren helpt om meer inzicht te krijgen in mogelijke triggerfactoren en wat je als professional daarbij kunt doen.  

Overleg met anderen 

Zie of hoor je signalen van mogelijke radicalisering, maar vind je het lastig de situatie in te schatten? Spreek hierover met anderen, bijvoorbeeld met familie of vrienden van de jongere. Alleen dan kun je een zo compleet mogelijk beeld krijgen.

Overleg ook met collega's of andere professionals over wat je waarneemt. Zien zij dezelfde signalen? En hoe kunnen jullie hier het beste op reageren? In de Werkwijze informatie delen bij mogelijke radicalisering lees je hoe je zorgvuldig een besluit neemt over het delen van informatie.  

Voor het onderwijs is het Niet-pluis instrument ontwikkeld.

Wees terughoudend met labels

Plak niet te snel het label radicalisering op een jongere. Omdat het een beladen begrip is, heeft het vaak negatieve gevolgen voor de jongere en de omgeving om de jongere heen en ook voor de relatie met de jongere. Die kan het vertrouwen verliezen als deze opeens als geradicaliseerd wordt bestempeld. Radicalisering is een onvoorspelbaar proces en met een label wordt de werkelijke situatie snel platgeslagen. Blijf daarom altijd oog houden voor de complete situatie waar de jongere zich in bevindt.

Lees hier meer over in de Richtlijn Radicalisering.