Opvallend gedrag bij jonge kinderen: probleem of signaal?

Volgen vanaf het begin

Het Speelleercentrum is een Integraal Kindcentrum (IKC) waar kinderen vanaf de geboorte terechtkunnen. Ze beginnen in de opvang en daar blijven ze doorgroeien tot ze naar de middelbare school gaan. 'Als leraren hebben wij hierdoor de unieke kans om een kind en het gezin van dichtbij te volgen vanaf het allereerste begin', vertelt Jasper. 'Zo leren we niet alleen het kind goed kennen, maar begrijpen we ook beter wat de oorzaak van eventueel uitzonderlijk gedrag is.'

Wat beïnvloedt het gedrag van kinderen?

Jasper legt uit dat uitzonderlijk gedrag verschillende oorzaken kent. 'Soms heeft het te maken met de thuissituatie, maar ook de ontwikkelingsfase van een kind kan een rol spelen. Wat we als uitzonderlijk beschouwen, kan gewoon een normale reactie op die fase zijn. Daarnaast kan uitzonderlijk gedrag van andere kinderen in de groep ook invloed hebben.' Hij benadrukt dat uitzonderlijk gedrag niet altijd 'slecht' gedrag hoeft te zijn. 'Het kan ook gewoon een signaal zijn dat een kind meer ondersteuning of een andere benadering nodig heeft.'

De druk van de maatschappij

Jasper merkt op dat uitzonderlijk gedrag vaak voortkomt uit de maatschappij waarin we leven. 'Ouders voelen de druk dat hun kind later iets moet bereiken, en leggen deze druk onbewust bij hun kind neer. Veel kinderen kunnen deze druk niet goed aan en vertonen daardoor gedragingen die als "uitzonderlijk" worden gezien.'

Hoe kunnen we kinderen beter ondersteunen?

Grenzen stellen

'Opvoedstijlen veranderen. Steeds vaker wordt de opvoeding op een vriendschappelijke manier benaderd, wat het voor ouders moeilijker maakt om grenzen te stellen', vertelt Jasper. 'In onze maatschappij is het moeilijk geworden om grenzen te stellen zonder het gevoel te hebben je kind tekort te doen. Maar het stellen van grenzen is echt heel belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen, vooral in hun jonge jaren.'

Een betere balans bieden

Ook de drukte in het weekend speelt volgens Jasper een grote rol in het gedrag van kinderen. 'Ouders willen vaak leuke dingen doen met hun kinderen, maar raken verstrikt in het streven naar een ideaal gezinsleven, vol activiteiten en sociale verplichtingen. Ze willen alles uit het weekend halen. Dit zorgt voor een drukke omgeving voor kinderen die daardoor moeite kunnen hebben met rust en ontspanning. Dit kan zich uiten in gedrag dat wij als leraren als uitzonderlijk ervaren, maar is in werkelijkheid gewoon een reactie op de constante druk die kinderen ervaren, ook buiten school.'

Verplichte rustmomenten

'We leren nu pas, anno 2025, hoe belangrijk het is om rust te nemen. Mindfulness, meditatie, en retraites zijn steeds populairder geworden. We proberen kleuters deze principes al aan te leren, zodat ze beter voorbereid zijn op de druk van de maatschappij', vertelt Jasper.

Sinds dit schooljaar heeft het speelleercentrum daarom verplichte rustmomenten voor kleuters ingevoerd. 'Op maandag, dinsdag en donderdag zijn de kinderen ook 's middags op ons speelleercentrum. We beginnen de middag met een half uur rust, waarbij ze op een matje liggen, een deken over zich heen krijgen en luisteren naar rustgevende muziek. Dit helpt hen om de drukte van de ochtend achter zich te laten en zich weer op te laden voor de rest van de dag. We merken dat kinderen hierdoor de dag beter volhouden, dat er minder ruzietjes zijn en dat ze minder snel overprikkeld raken.'

Een verbindend gesprek

Wanneer Jasper opvallend gedrag ziet, gaat hij altijd het gesprek aan. Niet alleen met het kind, maar vooral ook met de ouders. 'Samenwerken met ouders is echt belangrijk', zegt hij. 'Veel ouders zien dit gedrag thuis ook. Door goed samen te werken, kunnen we stappen zetten. Het gesprek gaat niet om beschuldigen, maar om samen oplossingen  vinden.' 

Jasper weet dat deze gesprekken soms ongemakkelijk kunnen zijn, vooral bij kwetsbare thuissituaties. 'Het is niet fijn voor ouders om vaak naar school te worden geroepen. Het communiceren vanuit je hart en het tonen van kwetsbaarheid is daarom belangrijk. Het kan ervoor zorgen dat ouders zich gehoord voelen en eerder bereid zijn samen te werken.'

Kinderen voorbereiden op de toekomst

Niet elk kind past goed in ons traditionele schoolsysteem, waar van kinderen wordt verwacht dat ze lange tijd stil zitten en luisteren. 'Voor sommige kinderen is dat moeilijk', zegt Jasper. 'Als je de cijfers ziet en kijkt naar berichten in de media, dan is het zorgwekkend  hoeveel pubers thuis zitten met burn-outklachten. Ik denk dat dit komt doordat alles maar doorgaat, zowel op school als thuis. Sommige kinderen bezwijken onder die druk.  Wij willen deze trend doorbreken door kinderen nu al de tools te geven om rust te nemen.'

Jasper vindt het erg belangrijk om niet te snel te oordelen, maar elk kind met een pedagogische bril te bekijken. 'We moeten proberen het beste uit elk kind te halen en te begrijpen waar het gedrag vandaan komt. Het is onze taak als leerkracht om hen te helpen zich in deze veranderende wereld staande te houden.'