Jongere | Experimenteren en risicogedrag

Waarom experimenteren jongeren? 

Experimenteren hoort bij het opgroeien. Door te experimenteren leert je kind de wereld kennen, ontdekken en begrijpen.  

De ontwikkeling van de hersenen speelt een rol bij het experimenteren. De hersenen van jongeren groeien nog door tot ze ongeveer 25 jaar zijn. Sommige delen van de hersenen werken daardoor anders dan bij volwassenen. Dit heeft invloed op hoe ze denken, en hoe ze zich gedragen.  

Behoefte aan beloning is groot 

Het deel van hersenen dat gevoelig is voor beloning, is beter ontwikkeld dan de controle die jongeren over zichzelf hebben. Hierdoor doen jongeren vaak dingen waar ze op dat moment behoefte aan hebben. Zoals vlak voor het avondeten een zak snoep leegeten, omdat ze honger hebben.  

Gevolgen inschatten is lastig 

Het kan voor jongeren nog lastig zijn om in te schatten welke gevolgen hun gedrag op de lange termijn heeft. Ze maken daarom eerder keuzes die op korte termijn iets opleveren. Zoals gamen na school, in plaats van leren voor een toets. De avond voor de toets komen ze erachter dat dit misschien geen slimme keuze was.  

Impulsen beheersen en risico's afwegen  

In de hersenen zitten gebieden die betrokken zijn bij het beheersen van impulsen en het afwegen van risico's. Vanaf ongeveer 20 jaar zijn deze gebieden helemaal ontwikkeld. Tot die tijd denken jongeren niet altijd even goed na voordat ze iets doen. En ze zoeken vaker risico's op dan volwassenen.  

Waarom is het belangrijk dat mijn kind experimenteert? 

Experimenteren is iets positiefs. Het helpt jongeren bij het ontdekken van de wereld. Experimenteren levert een aantal dingen op: 

Grenzen leren kennen

Jongeren leren hun grenzen kennen. Door een grens over te gaan, leren ze begrijpen waar de grens ligt. Of ze leren hun grens te verleggen.  

Gevolgen van gedrag leren

Jongeren leren wat de gevolgen van hun gedrag zijn. Ze leren dat experimenteren schade kan veroorzaken voor henzelf en anderen. En dat zij daarvoor zelf de gevolgen moeten dragen.  

Positieve invloed op vriendschappen

Vriendschappen van jongeren worden hechter door samen te experimenteren.

Inschatten van risico's

Jongeren leren risico's voor hun gezondheid in te schatten en te vermijden .

Kan experimenteren gevaarlijk zijn? 

Soms kan experimenteren negatieve gevolgen hebben. Ook kan het voor risico zorgen. Toch zijn risico's nodig voor jongeren. Ze helpen bij het ontwikkelen van een eigen identiteit.  

Grenzen overgaan 

Soms ontstaat risico, omdat jongeren de grenzen nog niet kennen van wat kan en mag. Soms zoeken ze die grenzen juist op, omdat het spannend is. Ook zijn jongeren erg gevoelig voor de invloed van vrienden. Daardoor worden ze sneller uitgedaagd om hun eigen grenzen over te gaan. Ook als ze dit eigenlijk niet willen.  

Voorbeelden van risicogedrag 

Soms kan experimenteren tot extra risico's leiden. Zoals ongelukken of schade voor de gezondheid. Dit heet risicogedrag. Voorbeelden van risicogedrag zijn: alcoholgebruik, roken, drugsgebruik, ongezond eetgedrag, riskant seksueel gedrag, gokken, gevaarlijke online challenges en riskant gedrag in het verkeer.  

Hoe ondersteun ik mijn kind bij het experimenteren? 

Voor jou als ouder kan het lastig zijn om goed om te gaan met het experimenteren van je kind. Misschien maak je je er zorgen over. Je snapt misschien niet waarom je kind bepaalde dingen doet. En je kind snapt waarschijnlijk niet waarom jij je zorgen maakt. Dit kan strijd opleveren.  

Probeer je kind de ruimte geven om te experimenteren 

Het kan helpen om voor jezelf te bedenken of het gedrag echt schade kan opleveren. Wil je kind bijvoorbeeld een nieuw kapsel dat jij heel gek vindt? Dan zou je kunnen besluiten om er niks van te zeggen, omdat het geen schade oplevert. Wil je kind al het spaargeld uitgeven aan een gokspel? Dan kun je besluiten om wel in te grijpen.  

Blijf in contact met je kind 

In de relatie met je kind verandert veel. Daarom is het belangrijk om met elkaar te blijven praten. Dit kun je doen door naar je kind te luisteren en vanuit nieuwsgierigheid vragen te stellen. Probeer geen dingen te zeggen zoals 'dat was niet heel slim wat je deed', 'In mijn tijd…', of 'dat had ik je ook wel kunnen vertellen..'. Vraag in plaats daarvan bijvoorbeeld 'Waarom wil je dit graag wil doen?' of 'Hoe heb je dit zo gekozen?' Door niet te oordelen en interesse in je kind te tonen, zal je kind sneller naar je toe komen als het je nodig heeft.

Maak je kind bewust van de gevolgen van risicogedrag 

In deze fase kun je je kind vaak minder goed dingen verbieden. Dat komt doordat je vaak minder goed weet wat je kind allemaal doet. Je kunt je kind wel vertellen over de gevolgen van risicogedrag. Dit kun je doen door je kind zelf mogelijke risico's te laten bedenken. Je kunt ook voorbeelden geven uit je eigen jeugd en uitleggen waarom iets belangrijk is.

Bepaal samen afspraken en grenzen 

Ondanks dat je in deze fase minder goed dingen kunt verbieden, kun je nog wel afspraken maken en grenzen stellen. Bijvoorbeeld over gedrag in huis. Door dit samen met je kind te doen, voelt het zich sneller gezien en gehoord. Je kunt van te voren bedenken welke grenzen je echt wil stellen en waarover onderhandeld kan worden.  

Bespreek welk effect anderen hebben op het risicogedrag van je kind 

Praat ook over de invloed van groepsdruk. Het kan helpen om samen te bedenken wat je kind tegen vrienden kan zeggen als er groepsdruk is om bepaalde dingen te doen. 

Bedenk dat je als ouder een voorbeeldfunctie hebt 

Jouw kind kijkt ook naar jouw gedrag. Bijvoorbeeld of je rookt en drinkt. Of je afspraken nakomt, en hoe je met andere mensen omgaat. Jouw gedrag is voor jouw kind belangrijker dan alles wat je uitlegt of verbiedt. 

Risicogedrag dat veel voorkomt 

Hieronder vind je een overzicht van risicogedrag dat veel voorkomt bij jongeren. Je leest ook waar je als ouder terechtkunt voor tips en advies.