Puber | Experimenteren: zelf de wereld ontdekken

Waar komt de drang om te experimenten vandaan?

In de puberteit maken jongeren zich steeds meer los van hun ouders en worden ze zelfstandiger. Door hun kleding, taalgebruik en muziekkeuze ontwikkelen ze hun eigen identiteit. Jongeren zijn op zoek naar wie ze zijn en waar ze bij willen horen.

Dat betekent ook dat ze niet meer zomaar hetzelfde doen en denken als hun ouders. Ze willen meer zelf beslissen en gaan met gedrag experimenteren, bijvoorbeeld met hun houding tegenover leraren of met wat ze doen in hun vrije tijd. Daarvoor hebben ze meer vrijheid nodig dan toen ze jonger waren. Dat kan soms onveilig voelen, doordat je als ouder het zicht op je kind kwijtraakt. Er gebeurt een hoop tegelijk, maar maak je geen zorgen: het hoort erbij en het is vaak ook verrassend leuk.

Wat kan ik van het experimenteren verwachten?

Ergens rond het einde van de basisschool en het begin van het voortgezet onderwijs gaan kinderen zich ineens sneller losmaken van hun ouders en de rest van het gezin. Ze krijgen steeds meer een eigen persoonlijkheid. Dat merk je vaak hieraan:

• Ze durven meer risico's te nemen en hun eigen grenzen te stellen, over die grenzen te gaan en ze te verleggen.
• Ze ontwikkelen langzaam maar zeker hun eigen waarden en normen.
• Hun vriendschappen worden hechter. De invloed van hun vrienden wordt groter dan die van hun ouders.
• Door het gebruik van sociale media leren ze nieuwe mogelijkheden kennen en ontdekken ze ook de gevaren die erbij kunnen horen.
• Ze leren risico's voor hun gezondheid in te schatten en te vermijden.
• Seksualiteit gaat een steeds belangrijkere rol spelen in de omgang met leeftijdsgenoten. Jongeren ontdekken seksueel gedrag en seksuele voorkeur, en verkennen de gevoelens die daarbij horen.

Welke rol spelen de hersenen in het gedrag?

In de puberteit ontwikkelen de hersenen zich in verschillende opzichten. Dat is van invloed op het denken en het gedrag van jongeren. Sommige ontwikkelingen in de hersenen gaan sneller dan andere:

• Jongeren worden eerder gevoelig voor beloning dan dat ze zelfcontrole krijgen. Hierdoor gaan ze vaak op zoek naar iets waar ze op dat moment behoefte aan hebben. Dan eten ze bijvoorbeeld vlak voor het avondeten opeens een zak snoep leeg omdat ze zo'n honger hebben.
• De hersenen groeien nog door tot minstens 23 jaar. Pas rond het 20e jaar heeft het deel dat betrokken is bij het beheersen van impulsen en het afwegen van risico's zich helemaal ontwikkeld. Dat betekent dat jongeren tot die tijd niet altijd even goed nadenken voordat ze iets doen, maar wel risico's opzoeken.

Welke rol spelen hormonen in het gedrag?

Hormonen spelen onder andere een rol in het omgaan met spanning en het beheersen van emoties. Door hormonen kunnen gevoelens snel en hoog oplopen en kunnen jongeren nogal wisselvallig zijn in hun gedrag. Het is dus niet vreemd als je kind het ene moment ontzettend boos tegen je schreeuwt, maar even later weer rustig is en bij je wil zijn.

Hormonen hebben ook invloed op de lichamelijke ontwikkeling van jongeren. Ze krijgen seksuele gevoelens en gaan zich daardoor ook anders gedragen. Ze gaan zich bezighouden met hun seksualiteit, hun gender en hun voorkeuren en grenzen hierin. Ook laten ze hun seksuele identiteit steeds meer zien, bijvoorbeeld met hun kleding of door met wie ze omgaan. Op de pagina's over seksualiteit en gender lees je hier meer over.

Jongeren raken zelf ook vaak in de war van alle veranderingen in hun lichaam. Ze begrijpen en overzien daardoor niet altijd wat ze voelen of doen. Lees daarover meer in de tekst over de puberteit.

Hoe ondersteun ik mijn kind bij het experimenteren?

Jongeren hebben op deze leeftijd soms moeite met concentreren, plannen, en het maken van doordachte keuzes. Risico's nemen geeft hen een gevoel van fijne spanning en ze denken minder na over de gevolgen van hun gedrag. Vaak begrijpen ze niet goed waar je je als ouder druk over maakt. Experimenteren hoort erbij op deze leeftijd. Mediagebruik wordt ook een steeds belangrijker onderdeel van hun leven, omdat het veel vrijheid biedt om gedrag uit te proberen. Wil je meer weten over hoe je daar als ouder het beste mee om kan gaan, bekijk dan de tips over mediagebruik.

Dingen uitproberen helpt jongeren om te leren, hun eigen identiteit te vinden en onafhankelijker te worden. Het hoort bij hun ontwikkeling. Voor jou als ouder kan het best lastig zijn om goed om te gaan met het experimenteren van je kind. Bedenk daarom dit:

• Het is goed om je kind ruimte te geven voor experimenteren, maar tegelijkertijd ook grenzen te stellen.
• Juist omdat er in de relatie met je kind veel verandert, is het belangrijk om met elkaar in contact te blijven en op een open manier met elkaar te blijven praten. In de tekst over structuur bieden en grenzen stellen lees je daar meer over.