'Meer kinderen die prettig, gezond en veilig thuis opgroeien'

De nieuwe handreiking 'Mijn Thuis' is ontwikkeld voor professionals die werken met gezinnen met meervoudige, ernstige en langdurige problemen, waar een uithuisplaatsing dreigt. Het doel is kinderen de kans te geven om 'zo thuis mogelijk' op te groeien. Eva Mulder werkte mee aan de handreiking. 'Als we volgens deze visie gaan werken, zien we over een paar jaar een daling in het aantal uithuisplaatsingen. Meer kinderen groeien dan prettig, gezond en veilig thuis op.'

Het idee achter 'zo thuis mogelijk' is dat professionals ernaar streven dat kinderen thuis kunnen opgroeien, ook als er ernstige problemen zijn in een gezin. Is een uithuisplaatsing toch onvermijdelijk, dan moet er een 'zo thuis mogelijke' plek zijn voor het kind. Kleinschalig, bijvoorbeeld bij familie, in een pleeggezin of in een gezinshuis. En dicht bij hun eigen thuis, zodat hun dagelijkse leven kan doorgaan en de relatie met vrienden en familie niet wordt verbroken. Verder betekent 'zo thuis mogelijk' ook dat vanaf het begin van een uithuisplaatsing voortdurend gekeken wordt wat er nodig is om het thuis zo veilig te maken dat het kind weer terug kan naar huis.

Werken in lijn met de visie

Die visie op 'zo thuis mogelijk' opgroeien is niet nieuw, weet Eva Mulder, NJi-medewerker en bijzonder hoogleraar Intensieve Pedagogische Ondersteuning van Gezinnen. 'Er wordt al veel gewerkt in lijn met deze visie. Maar het blijft vaak nog een abstract idee. Of de aanpak is gericht op één aspect, bijvoorbeeld alleen op de afbouw van residentiële jeugdhulp. Maar jeugdhulp met verblijf afbouwen lukt alleen als je tegelijkertijd gezinnen ondersteunt en uithuisplaatsing voorkomt. Dat moet hand in hand gaan. Daarom presenteert de handreiking de drie aspecten van 'zo thuis mogelijk' als één lijn.'

In de praktijk lukt het niet altijd om een uithuisplaatsing te voorkomen, ook als professionals daar wel naar streven. Mulder legt uit hoe dat komt: 'In de praktijk zie je soms dat de problemen in een gezin iedereen boven het hoofd groeien. Er is bijvoorbeeld te lang geprobeerd met te lichte hulp de problemen op te lossen. Of professionals werken te weinig samen. Of de juiste expertise is niet ingezet, of de juiste problemen zijn niet aangepakt. Er is een veelheid aan redenen waarom het soms niet lukt. En op het moment dat er een crisis ontstaat en het kind echt niet meer veilig is in het gezin, gaat die visie op thuis opgroeien overboord. Dat is begrijpelijk. Een professional die denkt dat een kind in gevaar is, voelt veel druk om in te grijpen.'

Verklarende analyse

'Met de handreiking willen we professionals helpen om samen te werken en met het gezin goed te kijken wat er precies aan de hand is. Dat begint met een gedeelde verklarende analyse: samen met het gezin en zijn netwerk kijk je welke problemen er zijn. Daarbij ga je uit van wat voor het gezin belangrijk is. Loopt de opvoeding stroef, heeft het gezin financiële problemen, is de huisvesting onder de maat? Heeft het kind een gedragsprobleem, krijgen ouders te weinig ondersteuning, of hebben zij zelf psychische problemen of een verslaving? Zo maak je samen een alomvattende analyse van wat er precies aan de hand is, hoe de situatie is ontstaan en hoe iedereen daar tegenaan kijkt. Vervolgens kijk je samen wat er nodig is om de situatie te veranderen. Daarbij richt je je blik nadrukkelijk op de krachten en mogelijkheden in het gezin en om het gezin heen.'

'In de handreiking maken we per stap concreet waar je als professional op kunt letten. Het is een overzicht van kennis daarover die op zich al bekend is, maar die hier bij elkaar komt. Actuele kennis uit de wetenschap, kennis uit de praktijk én kennis van kinderen en ouders. Met de handreiking heb je dat als professional op een rijtje. Ook beschrijven we inspirerende voorbeelden uit de praktijk.'

Ondersteuning uit organisaties

'De handreiking is vooral gericht op professionals. Maar we weten ook dat professionals dit in hun eentje niet voor elkaar krijgen. Ze hebben ondersteuning nodig uit hun organisaties. Bij gezinnen met problemen op meerdere gebieden is het nodig dat alle betrokken organisaties als een netwerk nauw samenwerken om ondersteuning en hulp te organiseren. Van professionals vraagt het dat je zorgt dat je de collega's bij andere organisaties kent. En dat je weet wat jij zelf kunt doen en welke expertise de ander heeft.'

Rol van de gemeente

'Ook de gemeente heeft een rol. Die is natuurlijk financier, met de taak om de juiste zorg en de juiste interventies in te kopen. Hoe flexibel is de gemeente vervolgens in de hulp die professionals kunnen inzetten en hoe lang de zorg kan doorgaan? Zeker bij gezinnen met veel problemen heb je periodes dat het goed gaat en er minder hulp nodig is, en periodes dat het niet goed gaat. Dan wil je weer snel extra hulp kunnen bijschakelen. De manier waarop jeugdhulp georganiseerd is, maakt dat nu vaak lastig. Het gezin moet zich dan bijvoorbeeld opnieuw aanmelden voor hulp en komt op de wachtlijst terecht, terwijl dat voor dat gezin echt niet wenselijk is. Dat vraagt van gemeenten andere manieren van organiseren en financieren. Het is superbelangrijk om die flexibiliteit mogelijk te maken.' 

Daar heeft een gemeente zelf ook baat bij, stelt Mulder. 'Als kinderen thuis kunnen opgroeien, voorkom je dure jeugdhulp met verblijf. Ook op de héél lange termijn. We weten dat kinderen uit gezinnen met veel problemen later zelf ook vaker gezinnen hebben met veel problemen. Als het je lukt om gezinnen te ondersteunen zodat kinderen kansrijk kunnen opgroeien, help je ook de volgende generatie. Dat is goed voor het kind, het gezin én de samenleving.'

Meer informatie

Publicatie Mijn Thuis'Zo thuis mogelijk' opgroeien, hoe werk je daar samen aan?