Hoe krijg ik een volledig beeld van wat er aan de hand is?

De basis: een samenwerkingsrelatie opbouwen

Werk vanaf het begin van het contact aan het opbouwen van een samenwerkingsrelatie met ouders, kinderen en jongeren. Lees meer op de pagina Hoe werk ik goed samen met jongeren en hun ouders?

Vraagverheldering

Vraag ouders en kind om hun vraag of probleem te omschrijven en aan te geven hoeveel last ze er van hebben. Maak bijvoorbeeld gebruik van schaalvragen, zoals: 'Hoe voel je je, op een schaal van 1 tot 10?' Ga ook na wat het gezin bereikt wil hebben als de hulp gestopt is. Benadruk wat goed gaat en onderzoek in welke situaties het probleem niet voorkomt.

Kijk hoe de balans is tussen wat iemand aankan en wat iemand te dragen heeft en of er mensen zijn in het netwerk die het gezin kunnen helpen. En heel belangrijk: heb oog voor de veiligheid in het gezin en maak die bespreekbaar.

Om een goede beslissing te maken voor het kind is het belangrijk om het belang van het kind als centraal uitgangspunt te nemen: je onderzoekt wat het beste is voor de ontwikkeling van het kind en betrekt het hierbij. Lees meer in Uitleg Stappenplan: Het beste besluit voor het kind (De Kinderombudsman).

Lees meer op de website Richtlijnen jeugdhulp en jeugdbescherming:

Aandachtspunten in het beslisproces De vraagverhelderingsfase Richtlijn Samen beslissen over passende hulp

Opties voor het vervolg van de hulp

Na de vraagverheldering heb je als professional, altijd in overleg met het gezin, verschillende opties:

Gezinsplan

Je hebt het probleem of de vraag voldoende in beeld om samen een plan te stellen. Om een gezinsplan op te stellen kun je deze hulpmiddelen gebruiken:

Samenwerken met het gezin Familiegroepsplan, gezinsplan, doelen en het volgen van de hulp
Bij een alledaags of licht probleem geef je zelf voorlichting of advies en sluit je het contact af. Of je zet het sociale netwerk in, met of zonder een lichte interventie.

Probleem- en krachtenanalyse

Je hebt meer informatie nodig om een volledig beeld te krijgen. Maak dan een analyse van problemen en krachten: wat gaat niet goed en wat wel? Hierbij breng je samen met het gezin de ontwikkelingsbehoeften van het kind, de opvoedingsvaardigheden van de ouders en de positieve en negatieve gezins- en omgevingsfactoren in beeld. In de analyse neem je ook de veiligheid, sterke kanten en hulpbronnen mee.

Lees meer:

Richtlijn Samen beslissen over passende hulp-Probleem- en krachtenanalyseMethodiek Gezamenlijk Inschatten Zorgbehoefte

Gedeelde verklarende analyse

Als je bij een gezin complexe problematiek constateert, is het nodig om een gedeelde verklarende analyse te maken. Deze verheldert hoe het komt dat de situatie van ouders en kind is ontstaan en dat deze niet vanzelf over is gegaan. Een verklarende analyse laat zien welke factoren hierop van invloed zijn en hoe die met elkaar samenhangen. Het leidt tot een verklaring van de problematiek, en waardoor deze is ontstaan, voortduurt, versterkt of vermindert.

Maak een verklarende analyse altijd samen met het gezin en betrek hierbij een gedragswetenschapper. We spreken hier over een gedeelde verklarende analyse, ook wel een gezamenlijk gedragen analyse genoemd. Waar het om gaat, is dat de analyse samen met kind en ouders wordt gedaan. Het is belangrijk dat zij zich herkennen in het verhaal.

Je kunt op verschillende manieren tot een gedeelde verklarende analyse komen. Er zijn verschillende formats die je kunnen helpen om te redeneren en daarbij alle relevante factoren mee te wegen. Dit helpt om samen met het gezin samen te beslissen over doelen en interventies:

Het Format 7-factorenmodelDe Verklarende Analyse (model van Hilde Tempel en Laura Geesing)Het Format van regionaal expertteam Groningen, en de werkkaart en factsheet van Jeugd Expertise Netwerk Noord-Nederland

Voor het in kaart brengen van een specifiek probleem kun je een van de richtlijnen voor jeugdprofessionals benutten. Eventueel kun je ouders vragen om informatie op te vragen over eerder ontvangen hulp, bijvoorbeeld bij de gemeente. Je kunt dit in overleg met ouders of de jongere ook zelf doen.

Specialistische jeugdhulp

Je verwacht dat de hulpvraag niet binnen de informele of basiszorg beantwoord kan worden. Dat kan bijvoorbeeld te maken hebben met een medisch of psychiatrisch probleem of een licht verstandelijke beperking. Schakel dan specialistische jeugdhulp in. Overleg bij complexe of meervoudige problemen en cruciale beslissingen altijd met een gedragswetenschapper en betrek hier de ouders of de jongere bij. 

Vaardigheden

Om de vraagverhelderingsfase en analyse optimaal te kunnen uitvoeren, heb je als professional analytische vaardigheden nodig. Zoals onderscheid kunnen maken tussen feiten en meningen. Ook onmisbaar zijn schrijfvaardigheden, waarmee je bijvoorbeeld een besluit schriftelijk kunt onderbouwen.