Geen vrijheidsbeperking maar aandacht

Vrijheidsbeperkende maatregelen zijn niet toegestaan in de open jeugdhulp met verblijf. Bovendien blijkt uit onderzoek dat ze niet werken. Hoe ga je dan als professional om met lastige situaties? Daarover gaat de handreiking 'Omgaan met dilemma's rond vrijheidsbeperking in open jeugdhulp met verblijf'.

Voor professionals in de open jeugdhulp met verblijf is het soms moeilijk te bepalen waar de grens ligt tussen opvoeding en vrijheidsbeperking. Mag je op de kamer van jongeren komen om vuile kopjes op te halen? En wat doe je als een jongere agressief is of zichzelf beschadigt? Soms weten professionals niet meer wat ze kunnen doen. De auteurs van de handreiking spraken met professionals, jongeren, ouders, juristen en pedagogisch deskundigen over zulke situaties. Die gesprekken zijn vertaald in zes dilemma's die de handreiking behandelt:

• Waar ligt de grens tussen opvoeden en vrijheidsbeperking?
• Welke huisregels mag ik afspreken?
• Hoe mag ik een kind of jongere tegen zichzelf beschermen?
• Wat mag ik doen om mezelf en anderen te beschermen?
• Wat kan ik doen in een noodsituatie?
• Wat doe ik als niemand het meer weet?

Aandachtsvolle zorg

De handreiking geeft geen kant-en-klare oplossingen, maar wel een praktisch houvast bij deze veelvoorkomende dilemma's. Daarbij is aandachtsvolle zorg essentieel, vertelt Eva Mulder, medewerker van het NJi en bijzonder hoogleraar Intensieve Pedagogische Ondersteuning van Gezinnen aan de Universiteit van Amsterdam. 'Je biedt kinderen en jongeren aandacht en nabijheid. Je benadert elk kind als individu en kijkt steeds wat past bij dat kind. Het ene kind kan wel 's nachts een telefoon op de kamer hebben om lekker in slaap te vallen bij een fijn muziekje. Maar het andere kind kan niet van dat ding afblijven en krijgt niet genoeg nachtrust. Dus daar maak je verschillende afspraken over. Zo ben je steeds in gesprek met kinderen en jongeren - én met hun ouders.'

'Daarbij is het belangrijk dat je niet alleen stilstaat bij wat de situatie doet met het kind, maar ook wat het doet met jou. Wanneer loopt je eigen stress op? Hoe voelt dat? En hoe ga je vervolgens weer met het kind om?'

Achteraf samen terugkijken

In de praktijk kan een situatie dermate escaleren dat professionals geen andere uitweg zien dan toch de vrijheid beperken, weet Mulder. 'Kijk dan achteraf samen terug, als de nood er niet meer is. Dan kun je weer in gesprek met het kind. Bespreek wat jullie in de toekomst kunnen doen om zo'n situatie te voorkomen.'

Gezamenlijke verantwoordelijkheid

Het voorkomen van vrijheidsbeperkende maatregelen is een gezamenlijke verantwoordelijkheid, vindt Mulder. 'Niet alleen van jeugdprofessionals, maar ook van bestuurders en beleidsmakers. Zij moeten zorgen dat hun medewerkers de ruimte krijgen voor training, begeleiding, intervisie en supervisie. Zo kunnen ze samen leren van de momenten dat het mis ging, of juist goed ging.'

Het Nederlands Jeugdinstituut schreef de handreiking 'Omgaan met dilemma's rond vrijheidsbeperking in open jeugdhulp' op verzoek van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Het Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie werkte mee aan de handreiking.

Meer informatie

Handreiking Omgaan met dilemma's rond vrijheidsbeperking in open jeugdhulp