Onderadvisering in het onderwijs voorkomen

Wat is onderadvisering?

Onderadvisering betekent dat een kind een lager schooladvies krijgt dan het mogelijk aankan. Bijvoorbeeld een leerling met een vwo-niveau die een havoadvies krijgt. Leerkrachten verwachten van deze leerlingen minder dan van anderen met dezelfde capaciteiten en prestaties. Zij starten daardoor op een niveau in het voortgezet onderwijs dat te makkelijk voor hen is. Daardoor gaan de leerlingen zelf ook geloven dat ze niet meer aankunnen. Ze raken gedemotiveerd. En gebruiken hun competenties en talenten niet volledig. Dat kan leiden tot een blijvende achterstand.

Invloed van verwachtingen leraar op schooladvies

Onderzoek laat zien dat de verwachtingen van de leerkracht het schooladvies van leerlingen beïnvloedt. Leraren kijken vooral naar de schoolprestaties van het kind. Maar hun eigen verwachtingen hebben ook invloed op deze prestaties. En op hoe ze met leerlingen omgaan. Bijvoorbeeld hoeveel tijd leerkrachten aan een leerling besteden. Of de mate van complimenten en feedback die ze geven.

Leerlingen kunnen zich aanpassen aan de verwachtingen van de leraar. Als deze hoog zijn, doen ze het vaak beter op school dan wanneer deze laag zijn. Daarnaast heeft de verwachting van de leerkracht ook invloed op wat leerlingen leren. Bijvoorbeeld in hoeverre ze uitgedaagd worden in de les(stof).

Invloed van thuissituatie op schooladvies

Leerlingen met praktisch opgeleide ouders of uit minder stedelijke gebieden krijgen structureel een lager advies dan leerlingen van theoretisch opgeleide ouders. Vaak beïnvloedt hun sociaaleconomische status onbewust het schooladvies. Leraren hebben op basis van hun achtergrond vaak onterecht lagere verwachtingen van deze leerlingen. Soms zijn deze leerlingen 'laatbloeiers'. En hebben ze meer tijd nodig om zich te ontwikkelen. Het is belangrijk om te weten dat onderadvisering bij deze groep leerlingen vaker voorkomt.

Hoe ga je onderadvisering tegen?

Voorkom als leerkracht onderadvisering zo veel mogelijk. Dat doe je zo:

• Koester realistische en hoge verwachtingen van leerlingen.
• Geef leerlingen het voordeel van de twijfel. Bijvoorbeeld met een dubbel advies zodat ze op de middelbare school kunnen uitvinden welk niveau bij hen past.
• Geef leerlingen complimenten en vertel dat je vertrouwen in ze hebt. Daardoor geloven leerlingen meer in zichzelf en in wat ze kunnen.
• Geef extra aandacht aan leerlingen die vanuit huis minder hoge verwachtingen en ondersteuning krijgen. Zorg dat ze meer vertrouwen krijgen in zichzelf. En spreek optimistische verwachtingen uit.

Waarom samen schooladvies geven?

Leerkrachten maken zorgvuldigere afwegingen als ze collega's, ouders en leerlingen betrekken bij de advisering. Zo geef je ouders en leerlingen duidelijkheid over de manier waarop het schooladvies tot stand komt. Tips hiervoor zijn:

Beschouw ouders als partners

Betrek ouders goed en op tijd bij de schooladvisering. Communiceer tijdens de hele schoolloopbaan duidelijk met ouders over de verwachtingen en de ondersteuning van hun kind thuis. Gebruik bij je beslissing over het schooladvies de informatie die ouders je geven over de leerling. Wees extra duidelijk bij ouders met een mindere beheersing van de Nederlandse taal. Of bij ouders die andere verwachtingen hebben. Zo voorkom je miscommunicatie. Bijvoorbeeld de uitspraak 'het gaat goed', kan iedereen weer anders interpreteren.

Adviseer samen 

Betrek eerdere leraren van het kind, interne begeleiders en andere relevante collega's bij het advies. Daardoor krijg je een breder beeld van de ontwikkeling van de leerling en kun je zorgvuldiger keuzes maken. Je voelt je dan meer gesteund in het bepalen van het advies. En het maakt jouw verwachtingen en advies objectiever.

Voer samen het adviesgesprek

Voer het adviesgesprek met ouders samen met andere collega's. Zo draag je uit dat het advies vanuit de school komt, en niet alleen van jou. Dit geeft ouders meer vertrouwen in de onderbouwing van het advies.

Praat op tijd met de leerling

Betrek leerlingen zo vroeg mogelijk bij gesprekken over hun ontwikkeling en het schooladvies. Praat over hun wensen. En geef ze inzicht in onderdelen die ze nog moeten ontwikkelen om die wensen te realiseren. Zo krijgen ze meer zicht en grip op het schooladvies. Dat zorg voor meer motivatie.

Meer informatie

• Lees de handreiking Schooladvisering voor informatie en tips over schooladvisering in het primair onderwijs.
• Lees in de leidraad Onderwijs vanuit hoge verwachtingen hoe je werkt aan onderwijs vanuit hoge verwachtingen.