De verschillende rollen van ervaringsdeskundigen

Ervaringsdeskundigen delen hun verhaal   

De meest bekende manier van ervaringsdeskundigheid inzetten is luisteren naar het verhaal van de ervaringsdeskundige. Hierbij delen ervaringsdeskundigen het verhaal achter cijfers of beleid. Want zij weten hoe het voelt om een ingrijpende gebeurtenis mee te maken. Professionals, beleidsmedewerkers, bestuurders en politici kunnen leren van deze unieke kennis, omdat deze een ander perspectief geeft dan het beleidsmatige, bestuurlijke of professionele perspectief.  

Ervaringsdeskundigen putten hiervoor niet alleen uit hun eigen ervaring, maar kunnen ook collectieve ervaringskennis gebruiken: de ervaringen van anderen in vergelijkbare situaties.

Ervaringsdeskundigen als hulpverlener  

Jongeren met ervaring in de jeugdhulp en ggz helpen in deze rol andere kinderen of jongeren die hulp krijgen. Of ouders die ervaring hebben met jeugdhulp binnen het gezin ondersteunen ouders die dit nu meemaken. Ervaringsdeskundige jongeren zijn bijvoorbeeld op vrijwillige basis een maatje voor een jongere die jeugdhulp krijgt. Een jeugdhulporganisatie kan er ook voor kiezen om de hulpverlening te verrijken door ervaringsdeskundigen in dienst te nemen. Naast ondersteuning aan cliënten kunnen ze dan ook kennis inbrengen in de organisatie. Bijvoorbeeld in casuïstiekbesprekingen. 

Inzet ervaringskennis bij beleid  

Kinderen, jongeren en ouders die zelf een bepaalde situatie hebben meegemaakt, weten als geen ander welke regels of beleid wel of niet hielpen. Met deze kennis kunnen zij beleidsmakers, bestuurders en politici adviseren over zaken die belangrijk zijn voor jongeren of gezinnen die zich in een vergelijkbare situatie bevinden. Ervaringsdeskundigen werken vanuit deze rol steeds vaker bij de innovatie- en onderzoeksafdeling van een jeugdhulporganisatie of bij gemeenten.  

Inzet ervaring bij onderzoek en kennisontwikkeling 

In onderzoek groeit de aandacht voor ervaringskennis en ervaringsdeskundigen. Steeds meer onderzoekers zijn overtuigd van de meerwaarde. Zo zijn er tegenwoordig onderzoeken waarbij een ervaringsdeskundige co-onderzoeker is.  

Binnen onderzoek kunnen ervaringsdeskundigen onder meer kritisch meedenken over relevante onderzoeksvragen. Of helpen in de uitvoering van onderzoek, bijvoorbeeld door het bereiken van de specifieke doelgroep. Ook is het waardevol als ervaringsdeskundigen interviews afnemen bij jongeren of ouders met vergelijkbare ervaringen. Dit kan zorgen voor een open gesprek en nieuwe inzichten. 

Professionals als ervaringsdeskundige 

Er zijn veel jeugdhulpprofessionals of beleidsmakers die zelf ervaring hebben met jeugdhulp. Zij kunnen ervoor kiezen om deze kennis in te zetten tijdens hun werk.  Dit leidt nog wel eens tot vragen. Mag je als professional wel je eigen kwetsbaarheid laten zien? Wat is de waarde van mijn ervaring? Vaak hebben professionals geleerd om te werken vanuit een professionele afstand. Maar volgens jongeren kan het helpen om meer gelijkwaardigheid en openheid te voelen als professionals op sommige momenten hun kwetsbaarheden delen. Het kan de professional menselijker maken. Praat binnen de organisatie met elkaar over het benutten van ervaringskennis in je werk. 

Elke manier is waardevol 

Er is niet één manier om ervaringskennis in te zetten. Sommige kinderen, jongeren en ouders zetten hun ervaringskennis in een betaalde functie in, anderen doen dit vrijwillig. De één is een maatje, de ander werkt mee aan het verbeteren van het beleid van een jeugdhulporganisatie, of bij het geven van trainingen aan jeugdhulpprofessionals. En zo zijn er nog veel meer voorbeelden te noemen. 

Alle manieren waarop ervaringsdeskundigen hun kennis inzetten, zijn waardevol. Elke rol vraagt om andere vaardigheden. Het gaat er vooral om de juiste expertise op het juiste moment en op de juiste plek in te zetten. Sommige taken vragen specifieke vaardigheden, waarbij scholing of een opleiding kunnen helpen. Bijvoorbeeld als een ervaringsdeskundige jongere naast de professional een jongere ondersteunt.