Cijfers over seksueel grensoverschrijdend gedrag

Slachtoffers van seksueel grensoverschrijdend gedrag onder jongeren

Twee op de drie meisjes (66 procent) en 3 op de 10 jongens (29 procent) van 13 tot en met 24 jaar zegt in 2023 weleens slachtoffer geweest te zijn van een vorm van seksuele grensoverschrijding. Hierbij gaat het om alle vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag, zowel fysiek als verbaal. Zo blijkt uit het onderzoek Seks onder je 25e.  Ten opzichte van 2017 is in 2023 het aantal jongeren dat aangeeft dat ze ooit seksuele grensoverschrijding hebben meegemaakt, gestegen. Onduidelijk is of daadwerkelijk meer jongeren slachtoffer zijn geweest van seksueel grensoverschrijdend gedrag of dat deze stijging komt door de toegenomen aandacht in de media en maatschappij.

Onder alle vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag is het percentage jongeren dat aangeeft slachtoffer te zijn van fysiek seksueel grensoverschrijdend gedrag het hoogst. 4 procent van de jongens en 20 procent van de meisjes geeft aan weleens gedwongen te zijn tot seksuele handelingen die zij niet wilden. In 2017 was dat nog respectievelijk 2 procent en 12 procent. Ruim de helft van de meisjes (54 procent) en een kwart van de jongens (23 procent) hebben te maken gehad met fysieke seksuele grensoverschrijding: van ongewenste aanrakingen tot allerlei vormen van seks tegen de wil. In 2017 was dit respectievelijk 48 procent en 18 procent. Na fysieke seksuele grensoverschrijding komt in 2023 verbale seksuele grensoverschrijding met 49 procent van de meisjes en 14 procent van de jongens die hier ooit last van heeft gehad, het meeste voor. Het gaat dan om vervelende seksuele opmerkingen (Rutgers & Soa Aids Nederland, 2024).

Ook de Prevalentiemonitor Huiselijk geweld en Seksueel grensoverschrijdend gedrag geeft inzicht in het aantal slachtoffers van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Door verschillen in vragen en onderzoeksgroep zijn de cijfers niet geheel te vergelijken met die uit het onderzoek Seks onder je 25e.

Volgens de Prevalentiemonitor zegt in 2022 30 procent van de 16- tot 18-jarigen en 33 procent van de 18- tot 24-jarigen in de twaalf maanden voorafgaand aan het onderzoek slachtoffer te zijn geweest van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Vrouwen zijn hierbij vaker slachtoffer dan mannen. Van de jonge vrouwen van 16 tot 18 jaar is bijna de helft (46 procent) slachtoffer geweest, van de jonge vrouwen van 18 tot 24 jaar ruim de helft (52 procent). Bij jonge mannen gaat het om respectievelijk 2,8 procent en 14,5 procent.

In dit onderzoek omvat seksueel overschrijdend gedrag alle vormen van seksuele intimidatie en fysiek seksueel geweld. Seksueel grensoverschrijdend gedrag kan binnen en buiten de huiselijke kring plaatsvinden, zowel offline als online. Het onderzoek vond plaats onder de bevolking van 16 jaar en ouder. Van alle leeftijdsgroepen komt seksueel grensoverschrijdend gedrag het meeste voor onder jongeren (16-24 jaar).

Van de 16- tot 28-jarigen is in 2022 19,2 procent slachtoffer geweest van offline seksuele intimidatie. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om aandringen op een date of staren op een seksuele manier. Onder 18- tot 24-jarigen gaat het om 24,3 procent. Van online seksuele intimidatie zegt 21,8 procent van de 16- tot 18-jarigen en 18,4 procent van de 18- tot 24-jarigen slachtoffer te zijn geweest. Bij online seksuele intimidatie gaat het bijvoorbeeld om het online vragen om seksuele foto's of filmpjes tegen de wil, het toegestuurd krijgen van naaktfoto's of seksfilmpjes en online seksueel kwetsende opmerkingen.

10 procent van de 16- tot 18-jarigen en 12,3 procent van de 18- tot 24-jarigen zegt fysiek seksueel te hebben meegemaakt. Bij fysiek seksueel geweld gaat het om bijvoorbeeld zoenen tegen de wil, ongewenst op een seksuele manier aangeraakt worden of ernstiger fysiek seksueel geweld zoals verkrachting. Van alle vormen van seksueel overschrijdend gedrag zijn vrouwen veel vaker slachtoffer dan mannen.

De jaarprevalentie van seksueel grensoverschrijdend gedrag onder de bevolking van 16 jaar en ouder is ten opzichte van 2020 significant gestegen. In 2022 werd 13 procent van de bevolking van 16 jaar en ouder slachtoffer van een of meer vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag in de afgelopen twaalf maanden. In 2020 ging het om 11 procent.

Seksueel grensoverschrijdend gedrag in de kinderjaren

Om een beeld te krijgen van het aantal slachtoffers van seksueel geweld onder kinderen onder de 12 jaar, is in de Prevalentiemonitor aan de bevolking die in 2022 16 jaar of ouder was gevraagd of ze hiervan slachtoffer zijn geweest in hun kinderjaren. Ongeveer 6 procent van de 16-plussers was in hun kinderjaren slachtoffer van respectievelijk offline seksuele intimidatie en van fysiek seksueel geweld. Online seksuele intimidatie kan alleen de relatief jongere generaties hebben getroffen omdat er vroeger nog geen internet was, en werd door 3 procent van de 16-plussers als kind meegemaakt.

In vergelijking met 2020 geven in 2022  meer 16-plussers aan in hun kinderjaren slachtoffer te zijn geweest van offline seksuele intimidatie, fysiek seksueel geweld, en online seksuele intimidatie. Het percentage van online seksuele intimidatie in de kinderjaren steeg van 2 naar 3 procent. Offline seksuele intimidatie en fysiek seksueel geweld stegen beiden van 5 naar 6 procent.

Van de 16-plussers die in 2022 zeiden de afgelopen twaalfmaanden slachtoffer geweest te zijn van een vorm van seksueel overschrijdend gedrag  zei 19 procent in de kinderjaren slachtoffer geweest te zijn van offline seksuele intimidatie, 16 procent van fysiek seksueel geweld en 12 procent van online seksuele intimidatie.

De prevalentie van seksueel geweld blijkt significant hoger naarmate kinderen ouder zijn. Vooral in de late puberleeftijd krijgen jongeren veel te maken met seksueel geweld, seksueel overschrijdend gedrag en intimidatie (Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen, 2022).

Slachtoffers van seksueel geweld geregistreerd bij de politie

In 2021 zijn er bij de politie 3.332 melding van slachtoffers van seksueel geweld tegen kinderen geregistreerd.  2.852 meldingen betroffen meisjes en 480 jongens. Het grootste aandeel meldingen betreft met gemiddeld 63 procent kinderen in de leeftijd van 13 tot en met 17 jaar. 35 procent betreft kinderen in de basisschoolleeftijd en 7 procent betreft kinderen in de leeftijd van 0 tot en met 3 jaar.

De vorm van het seksueel geweld verschilt per leeftijdsgroep. Zo blijkt uit analyse van de politiecijfers dat slachtoffers tot en met 3 jaar vaker slachtoffer worden van fysiek seksueel misbruik binnen of buiten het gezin, terwijl bij kinderen in de basisschoolleeftijd seksueel misbruik, incest, openbare schennis van de eerbaarheid en aanranding veel voorkomt. Jongeren van 13 tot en met 17 jaar worden vaker slachtoffer van verkrachting en aanranding (Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen, 2022).

Definitie

Seksueel grensoverschrijdend gedrag gaat om gedrag of toenaderingen die seksueel van aard zijn en de grenzen van het slachtoffer overschrijden. Het kan bijvoorbeeld gaan om het maken van seksueel getinte opmerkingen, of het sturen van ongepaste of ongewenste seksuele berichten via sociale media. Voorbeelden zijn online en offline seksuele intimidatie en fysiek seksueel geweld.

Bij strafbare vormen van seksueel overschrijdend gedrag wordt gesproken van seksueel geweld. Onder seksueel geweld tegen kinderen vallen alle strafbare acties met een seksuele component die gericht zijn tegen een kind. Het gaat bijvoorbeeld om ontucht, verkrachting, grooming of beeldmateriaal van seksueel kindermisbruik.

In een strikte juridische definitie gaat seksueel geweld tegen kinderen over alle strafwaardige gedragingen met een seksuele component, gepleegd tegen een minderjarige. Seksueel geweld is echter niet altijd goed te onderscheiden van verschijnselen als seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksuele intimidatie (Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen, 2022).

Meer informatie

Seksueel grensoverschrijdend gedrag (NJi)