Factoren met invloed op seksueel grensoverschrijdend gedrag

Factoren van invloed op slachtoffers en plegers

Verschillende factoren hebben invloed op de kans om slachtoffer of pleger te worden van seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Zelfbeeld en lichaamsbeeld

Een positief zelfbeeld kan de kans verkleinen om slachtoffer of pleger te worden. Een negatief zelfbeeld kan de kans vergroten.

Toekomstperspectief

Kinderen en jongeren met een positief beeld van hun toekomst lopen minder kans om slachtoffer of pleger te worden. Dat gaat ook om plezier op school en motivatie voor school. Kinderen en jongeren lopen meer risico als ze school minder leuk vinden en minder gemotiveerd zijn op school.

Eerdere ervaring

Eerdere ervaring met seksueel geweld of kindermisbruik vergroot de kans dat iemand slachtoffer of pleger wordt.

Opvattingen

Het hebben van stereotiepe opvattingen over gender, traditionele rolopvattingen of een dubbele seksuele moraal zijn risicofactoren om slachtoffer of pleger te worden.

Groepsdruk

Gevoeligheid voor groepsdruk is een risicofactor om slachtoffer of pleger te worden. Weerbaarheid ertegen is een beschermende factor.

Factoren van invloed op plegers

Opvattingen die seksueel geweld verdedigen

Denk aan opvattingen zoals 'vrouwen zeggen 'nee' omdat ze willen dat mannen harder hun best voor ze doen'. Het is belangrijk om in te spelen op zulke opvattingen.

Communicatieve vaardigheden

Kinderen en jongeren kunnen moeite hebben met het inschatten van bedoelingen, het begrijpen van emoties en andere non-verbale communicatie. Dit is een risicofactor voor het plegen van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Het is belangrijk om de ontwikkeling van deze vaardigheden te ondersteunen.

Het kijken van gewelddadige vormen van porno

Het is een risicofactor als iemand kijkt naar gewelddadige porno waarbij het slachtoffer de seks lekker lijkt te vinden. Het is belangrijk om het gesprek te voeren over de relatie tussen pornografie en de werkelijkheid.

Factoren van invloed op slachtoffers

Ook de kans om slachtoffer te worden van grensoverschrijdend gedrag hangt samen met bepaalde factoren. Deze factoren staan los van het belangrijke feit dat grensoverschrijdend gedrag nooit de schuld is van het slachtoffer. Het beschuldigen van het slachtoffer kan soms schadelijker zijn dan de gebeurtenis zelf. Dit heet victim blaming.

Normen over genderrollen

Denk aan normen zoals 'het is stoer als een man veel seksueel contact heeft', of 'in een romantische relatie moet je vaak seksueel contact hebben'. Zulke normen beperken kinderen en jongeren om hun eigen grenzen aan te geven. Gevoeligheid hiervoor is een risicofactor voor het ervaren van grensoverschrijdend gedrag.

Redenen om seks te hebben

Het is een risicofactor als jongeren seks hebben om andere redenen dan zelf zin hebben. Zoals eenzaamheid of om de relatie goed te houden.

Communicatieve vaardigheden

Kunnen praten over seks met de partner hangt samen met nee kunnen zeggen tegen ongewenste seks. Ook kunnen kinderen en jongeren met sterke communicatieve vaardigheden hun grenzen beter aangeven.

Factoren voor specifieke groepen

Voor bepaalde groepen kinderen en jongeren is de kans groter dat zij in aanraking komen met seksueel grensoverschrijdend gedrag. Dit kan als slachtoffer of als pleger zijn. Dat kan te maken hebben met individuele factoren, zoals sociale en emotionele vaardigheden. Of met factoren in de samenleving. Zo zijn er kinderen en jongeren die te maken hebben met discriminatie en isolatie. Mensen die op een of andere manier tot een minderheid behoren, kunnen last krijgen van minderheidsstress. Ze zijn bijvoorbeeld bang voor discriminatie en voelen zich vaker alleen. Dat maakt hen kwetsbaarder.

Het is belangrijk dat professionals, beleidsmakers en opvoeders extra aandacht hebben voor deze groepen, en dat deze groepen passende begeleiding krijgen.

Beperkte sociale en emotionele vaardigheden

Bij sommige kinderen en jongeren verloopt de ontwikkeling van sociale en emotionele vaardigheden moeizamer. Bijvoorbeeld bij autisme, ADHD en gehechtheidsproblemen. Zij hebben vaker moeite met sociaal contact. Ook is het voor hen moeilijker om impulsen te beheersen en emoties van anderen te begrijpen. Bovendien hebben ze vaak weinig kennis over seksualiteit, omdat de manier waarop zij informatie krijgen over seksualiteit niet altijd goed aansluit op hoe ze informatie verwerken. Het is voor deze groep belangrijk dat ze op een eenvoudige en overzichtelijke manier kennis van seksualiteit krijgen.

Plegers van seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld hebben vaker te maken met gedragsproblemen, zoals een normoverschrijdende gedragsstoornis (conduct disorder) of ADHD. Het is voor deze kinderen en jongeren belangrijk dat de behandeling van seksueel grensoverschrijdend gedrag rekening houdt met eventuele andere gedragsproblemen.

Jonge migranten en vluchtelingen

Jonge migranten en vluchtelingen zijn om verschillende redenen kwetsbaar voor seksueel grensoverschrijdend gedrag. Bijvoorbeeld omdat zij uit een cultuur kunnen komen met schaamte over en een taboe op praten over seksualiteit. Het niet kunnen of mogen praten over seksualiteit verhoogt het risico op seksueel grensoverschrijdend gedrag. Deze kinderen en jongeren lopen bijvoorbeeld ook meer risico op uitbuiting. Daarnaast zijn er nog andere factoren die kwetsbaar maken, zoals mentale instabiliteit, armoede en een gebrek aan sociale steun.

Het is voor professionals belangrijk om diverse culturele normen te kennen. Dat helpt bij signalering en het versterken van een sociale basis rondom kinderen en jongeren. Om seksueel grensoverschrijdend gedrag bij deze groep te stoppen is het ook belangrijk dat zij hun rechten in Nederland kennen en weten hoe de hulpverlening in Nederland werkt.

Gender- en seksuele diversiteit

Lhbtqia+-jongeren maken nog geregeld seksueel grensoverschrijdend gedrag mee. 41 procent van de homo- of biseksuele jongens is wel eens uitgescholden, en 18 procent van de homo- of biseksuele meiden. Een factor die deze jongeren kwetsbaar maakt is de gender- of seksuele diversiteit. Daarnaast spelen factoren zoals minderheidsstress en isolatie een rol. Deze jongeren kunnen ook te maken hebben gehad met seksueel grensoverschrijdend gedrag, psychische en leerproblemen.

Het is voor professionals en beleidsmakers belangrijk om rekening te houden met de specifieke kwetsbaarheden. Ook het vergroten van de weerbaarheid en vroegtijdige signalering spelen een rol in het voorkomen van seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Licht verstandelijke beperking (lvb)

Jongeren met een lvb kunnen kwetsbaar zijn voor seksueel grensoverschrijdend gedrag. Dit komt onder andere doordat zij vaker een negatief zelfbeeld hebben en minder weerbaar zijn. Bij plegers van seksueel grensoverschrijdend gedrag speelt ook mee dat deze jongeren meer moeite hebben met het inschatten van bedoelingen. Ook hebben jongeren met een lvb minder kennis over seksualiteit. Dit is een risicofactor om slachtoffer of pleger te worden. Het is belangrijk dat de informatie en communicatie aansluit op wat jongeren met een lvb willen weten en kunnen begrijpen.

Lichamelijke of zintuigelijke beperking

De beperking van een kind of jongere is een risicofactor om te maken te krijgen met seksueel grensoverschrijdend gedrag. Een lichamelijke beperking maakt het moeilijker om je fysiek terug te trekken uit een situatie. Jongeren met een zintuigelijke beperking hebben soms geen passende taal geleerd om te vertellen wat zij hebben meegemaakt. Deze kinderen en jongeren zijn vanwege hun beperking ook vaak afhankelijk van anderen. Ze kunnen daardoor bang zijn om hun grenzen aan te geven, omdat ze de relatie met een ander niet in gevaar willen brengen. Het is voor deze kinderen en jongeren belangrijk om te praten over seksualiteit, zodat zij leren hoe ze erover kunnen communiceren. Dan kunnen ze ook in gesprek gaan over hun wensen en grenzen.