HBSC (Health Behaviour in School-aged Children)

Het onderzoek Health Behaviour in School-aged children (HBSC) richt zich op de gezondheid, het welbevinden en risicogedrag van de schoolgaande jeugd van 11 tot en met 16 jaar. Het wordt elke vier jaar herhaald en in 2001-2002 heeft Nederland voor het eerst deelgenomen aan dit internationale onderzoek.

Het HBSC-onderzoek betreft een zelf-rapportage onderzoek waarbij jongeren zelf ondervraagd zijn. Er wordt in het basisonderwijs gebruik gemaakt van schriftelijke vragenlijsten en in het voortgezet onderwijs worden digitale vragenlijsten gebruikt. De vragenlijsten worden klassikaal afgenomen. Gegevens zijn verzameld over onder meer de relatie van jongeren met hun ouders en vrienden, hun beleving van school en hun gezondheidsbeleving en -gedrag en hun welbevinden. Ook het hebben van psychische problemen, middelengebruik en seksuele gedrag van jongeren komt aan bod.

Instelling

Universiteit Utrecht, Trimbos-instituut en Sociaal en Cultureel Planbureau

Methode

Soort onderzoek

Steekproefonderzoek

Jaar dataverzameling

2021

Instrumenten

De internationale HBSC-organisatie heeft een verplichte vragenlijst vastgelegd over de onderwerpen gezondheid, welbevinden en risicogedrag van scholieren. In Nederland is daarnaast gekozen om de Strength and Difficulties Questionaire (SDQ) toe te voegen om emotionele problemen en probleemgedrag van jongeren vast te stellen. Daarnaast zijn een aantal vragen toegevoegd over onder meer: woonsituatie, alcoholgebruik en regels die ouders stellen m.b.t. roken en het drinken van alcohol, het toezicht dat ouders op jongeren houden, spijbelen, vrijheid van meningsuiting en etnocentrisme. In het onderzoek is gewerkt met twee verschillende vragenlijsten, één voor het basisonderwijs en één voor het voortgezet onderwijs. 

Afname

De vragenlijsten worden klassikaal afgenomen.

Steekproefgrootte en respons

Populatie

In totaal vulden 1525 leerlingen in het basisonderwijs en 5733 leerlingen verdeeld over 288 klassen in het voortgezet onderwijs de vragenlijsten in.

Van de 132 basisscholen die benaderd zijn voor deelname aan het onderzoek hebben uiteindelijk 68 basisscholen meegedaan. De respons was 51,5 procent.

Van de 171 scholen voor voortgezet onderwijs die zijn benaderd  voor deelname aan het onderzoek hebben uiteindelijk 71 meegedaan (een responspercentage van 41,5 procent).

Leeftijd

De gemiddelde leeftijd is 11,1 jaar in het basisonderwijs en 13,9 jaar in het voortgezet onderwijs. De verdeling van leerlingen per klas in het voortgezet onderwijs komt overeen met de verdeling van leerlingen binnen de totale populatie scholieren zoals vermeld door het CBS. 

Verdeling sekse

In de HBSC steekproef was van de basisschoolleerlingen 50 procent jongen en 50 procent meisje. In het voortgezet onderwijs was 51 procent jongen en 49 procent meisje. De aantallen komen overeen met populatiegegevens van het CBS.

Opleiding

Aan het onderzoek hebben uiteindelijk 68 basisscholen en 71 scholen voor voortgezet onderwijs deelgenomen. Binnen het voortgezet onderwijs bestond 17,3 procent uit vmbo-b-k-leerlingen, 28,3 procent vmbo-t-leerlingen, 30 procent havoleerlingen en 24,4 procent vwo-leerlingen. Deze percentages komen overeen met de verdeling van de totale populatie leerlingen in het voortgezet onderwijs zoals geregistreerd door het CBS.

Sociaaleconomische status

De sociaaleconomische status van de leerlingen is vastgesteld door leerlingen te vragen naar de welvaart van het gezin (gebaseerd op vragen naar bijvoorbeeld autobezit, vakanties en het beschikken over een eigen kamer). In het basisonderwijs behoort 40,6 procent van de leerlingen tot de categorie 'midden' wat betekent dat ze een redelijke mate van welvaart kennen. Circa 6 procent heeft een laag niveau van welvaart.  In het voortgezet onderwijs gaat het om respectievelijk 37,2 procent en 7,9 procent. De resterende leerlingen hebben een 'hoog' welvaartsniveau.

Migratieachtergrond

Ongeveer een kwart van de leerlingen in zowel het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs heeft een migratieachtergrond. Een leerling heeft een migratieachtergrond wanneer minstens één van de ouders niet in Nederland is geboren. De verdeling van jongeren met en zonder een migratieachtergrond komt goed overeen met die van de Nederlandse jeugd van 10 tot 15 jaar.

Kwaliteit van het onderzoek

Publicatiegegevens

Boer, M., van Dorsselaer, S., de Looze, M., de Roos, S. e.a. (2022). HBSC 2021. Gezondheid en welzijn van jongeren in Nederland. Utrecht: Universiteit Utrecht, Trimbos instituut, Sociaal en Cultureel Planbureau.