Wanneer spreken we van thuiszitters?

Absoluut en langdurig relatief verzuim

Thuiszittende leerlingen zijn kinderen en jongeren die langdurig niet naar school gaan. We spreken van absoluut verzuim als een jongere niet staat ingeschreven op school, terwijl dat wel zou moeten. Dit op basis van leeftijd of het feit dat iemand geen diploma of startkwalificatie heeft. Wanneer een jongere wel staat ingeschreven en meer dan vier weken niet aanwezig is op school, noemen we dit langdurig relatief verzuim.

Elk type verzuim vraagt aandacht

Kinderen en jongeren kunnen om verschillende redenen worden vrijgesteld van de leerplicht. Bijvoorbeeld omdat ze op psychische of medische gronden niet kunnen deelnemen aan onderwijs, of omdat ze onderwijs volgen in het buitenland. Hiervoor vragen ouders bij de leerplichtambtenaar een vrijstelling aan. Ook schoolleiders kunnen toestemming geven om te verzuimen, bijvoorbeeld als iemand ziek of geschorst is. Leerlingen kunnen ook verzuimen zonder toestemming.

Uit onderzoek blijkt dat elke soort afwezigheid een symptoom kan zijn van onderliggende problemen. Verzuim is een signaal van een problematische situatie. Daarom vraagt elk type verzuim directe en doelgerichte aandacht.

Focus op aanwezigheid

Om verzuim positiever te benaderen en ook te kijken wat scholen preventief kunnen doen, verplaatst de focus van verzuim meer naar aanwezigheid. Op de website Aanwezig Op School vind je een preventieve aanpak van verzuim op school met aandacht en waardering voor aanwezigheid. Met zes bouwstenen versterk je planmatig en methodisch de focus op aanwezigheid van leerlingen in het onderwijs. Meer over de aanwezigheid op school bevorderen lees je op de pagina Hoe zorg je samen dat leerlingen naar school kunnen en willen?

Soorten schoolverzuim

Grofweg zijn er vijf categorieën van schoolverzuim:

Spijbelen

Als leerlingen spijbelen gebeurt dit meestal zonder medeweten en zonder toestemming van hun ouders en de school. Er zijn uiteenlopende redenen voor leerlingen om te spijbelen. Bijvoorbeeld vanwege pesten, over- of ondervraging van de capaciteit van een leerling op school of onder invloed van groepsdruk van vrienden.

Schoolweigering

Leerlingen kunnen het gevoel krijgen dat ze letterlijk niet meer naar school kúnnen gaan. Deze weigering komt over het algemeen voor bij leerlingen die last hebben van somatische klachten in combinatie met emotionele problemen, zoals scheidingsangst, sociale angst of paniek. Meestal is dit bekend bij school en ouders en hebben zij beide hun best gedaan om hun kind weer naar school te krijgen.

Onthouding van school

Als ouders weten dat hun kind niet naar school gaat en zij geen actie ondernemen om hun kind terug naar school te begeleiden, noemen we dat onthouding van school. Hiervan is ook sprake als ouders hun kind bewust en actief thuishouden. Hier kunnen veel verschillende redenen voor zijn. Bijvoorbeeld wanneer kinderen mantelzorg verlenen of helpen met werk of huishouden. Ouders kunnen angsten ervaren over de veiligheid van hun kind buitenshuis of weerstand hebben tegen school vanwege eigen negatieve ervaringen.

Aanhoudende lichamelijke klachten

Aanhoudende lichamelijke klachten (ALK) zijn lichamelijke klachten die niet of onvoldoende verklaard kunnen worden. Dit wordt ook wel SOLK genoemd: Somatisch Onverklaarde Lichamelijke Klachten. Kinderen of jongeren hebben dan last van lichamelijke klachten die hen in hun dagelijks leven beperken, zonder dat er een medische verklaring voor is. Meer over ALK lees op de website van het Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie.

Uitsluiten van school

In het geval van uitsluiten van school is een leerling door toedoen van de school niet aanwezig bij lessen of bij bepaalde schoolactiviteiten. Bijvoorbeeld doordat een leerling onwettig van school is gestuurd of intern geschorst is. Van uitsluiten van school is ook sprake als de school niet in staat is om het onderwijs fysiek, sociaal-emotioneel of academisch zo in te richten dat alle leerlingen naar school kunnen. Ook komt het voor dat de school een leerling ontmoedigt om naar school te komen, bijvoorbeeld om een docent te ontlasten. In de NJi-publicatie Schoolverzuim aanpakken: een wetenschappelijke onderbouwing kun je hier meer over lezen.

Meer lezen

• NJi-nieuwsbericht 'OCW verscherpt aanpak schoolverzuim'
• De Praktijkkaart Van thuis weer naar school biedt scholen en gemeenten praktische handvatten om leerlingen weer deel te laten nemen aan het onderwijs.
• In de publicatie Dit ben ik: portretten van thuiszitters staan portretten van verschillende thuiszittende jongeren.
• In de publicatie Schoolverzuim aanpakken: een wetenschappelijke onderbouwing worden de definities van schoolverzuim uitgebreid uitgelegd, lees je meer over de beschermende en risico-elementen van schoolverzuim en worden de werkzame elementen uit de aanpak van schoolverzuim toegelicht.
• Op de pagina Definities rond schoolverzuim vind je meer informatie over de leerplicht en vrijstelling daarvan.