Definities rond schoolverzuim

Leerplicht

De leerplicht geldt voor kinderen van 5 tot 16 jaar. Een kind is leerplichtig vanaf de eerste dag van de maand nadat het 5 jaar is geworden tot het einde van het schooljaar waarin het 16 jaar is geworden.

Leerplichtigen kunnen om verschillende redenen worden vrijgesteld van de leerplicht. Ouders moeten daarvoor bij de leerplichtambtenaar een beroep doen op een vrijstelling.

Vrijstelling van leerplicht

Kinderen en jongeren kunnen vrijgesteld worden van leerplicht:

• omdat zij op grond van lichamelijke of psychische kenmerken niet in staat zijn om onderwijs te volgen. De gemeentelijke leerplichtambtenaar beoordeelt of er reden is het kind een vrijstelling van leerplicht te verlenen. Ook kan de leerplichtambtenaar een arts of psycholoog inschakelen om het kind te onderzoeken.
• wanneer hun ouders bezwaren hebben tegen de richting van het onderwijs dat binnen redelijke afstand van de woning ligt.
• als jongeren in een Nederlandse gemeente staan ingeschreven, maar onderwijs in het buitenland volgen.
• als hun gezin een trekkend bestaan leidt, als kermisexploitant of circusmedewerker.
• als een kind nog geen 6 jaar is en het 5 uur per week mag thuisblijven.
• onder specifieke omstandigheden waarvoor de ouders vrijstelling van schoolbezoek bij de schoolleiding kunnen aanvragen.

Meer informatie over vrijstelling van leerplicht staat op de website van Rijksoverheid: Vrijstelling van leerplicht aanvragen.

Kwalificatieplicht

Jongeren ouder dan 16 jaar die niet meer leerplichtig zijn maar geen startkwalificatie hebben, zijn verplicht om voltijds onderwijs te volgen tot zij een startkwalificatie hebben gehaald. Of tot de dag dat zij 18 jaar worden. Een startkwalificatie is minimaal een diploma op havo-niveau, vwo-niveau of mbo-niveau 2 of hoger.

Zeer moeilijk lerende kinderen en kinderen met een meervoudige handicap zijn vrijgesteld van de kwalificatieplicht. Voor sommigen van hen is een startkwalificatie niet haalbaar. Ook jongeren onder de 18 jaar in het praktijkonderwijs die een getuigschrift of schooldiploma halen, zijn vrijgesteld van de kwalificatieplicht. Kinderen en jongeren die al door de leerplichtambtenaar zijn vrijgesteld vanwege lichamelijke of psychische redenen, zijn eveneens vrijgesteld van de kwalificatieplicht.

Schoolverzuim

Als een leerling wegblijft van school op momenten dat aanwezigheid verplicht is, heet dit verzuim. Verzuim kan meerdere achtergronden hebben:

Schoolweigering

Een leerling wil niet naar school vanwege bijvoorbeeld emotionele stress, angst, depressie of onverklaarbare fysieke symptomen. Leerlingen die weigeren naar school te gaan, hebben vaak het gevoel dat zij door omstandigheden niet naar school kunnen.

Spijbelen

Wanneer een leerling niet op school aanwezig is zonder toestemming van de school. De leerling probeert het verzuim ook te verbergen voor ouders.

Schoolonthouding

Ouders houden een leerling thuis en laten die niet naar school gaan.

Uitsluiten van de schoolgang

De leerling is afwezig van school door toedoen van de school. Denk hierbij aan onwettige verwijdering of schorsing. Of het niet kunnen of willen voorzien in de ondersteuningsbehoeften waardoor de leerling niet naar school gaat. Maar ook onwettige ontmoediging door de school, vanwege bijvoorbeeld de leercapaciteiten of het gedrag van de leerling.

Aanhoudende lichamelijke klachten 

Sommige leerlingen hebben aanhoudende lichamelijke klachten zonder dat daar een medische verklaring voor is. Bijvoorbeeld buikpijn, hoofdpijn, chronische vermoeidheid, visuele uitval, gehoorverlies, misselijkheid of duizeligheid. Zonder medische verklaring is het moeilijk om in te schatten wat leerlingen aankunnen. Daarom vragen deze klachten specifieke aandacht van onderwijsprofessionals en hulpverleners.

Het NJi voerde samen met Ingrado en het NCJ een verkenning uit naar hoe professionals jongeren met aanhoudende lichamelijke klachten kunnen ondersteunen. In de handreiking Naar school met aanhoudende lichamelijke klachten vind je diverse aanbevelingen.

Thuiszittende leerlingen

Thuiszittende leerlingen zijn kinderen en jongeren die langere tijd afwezig zijn van school zonder dat ze een vrijstelling voor de leerplicht hebben. Zij zijn in twee groepen te verdelen:

• Absoluut verzuim: leer- en kwalificatieplichtige kinderen en jongeren die niet op een school staan ingeschreven, zonder dat daarvoor op grond van de Leerplichtwet vrijstelling is gegeven.
• Relatief verzuim: leer- en kwalificatieplichtige kinderen en jongeren die wel op een school staan ingeschreven, maar langer dan vier weken verzuimen.

Schooluitval

Wanneer een leerling een opleiding zonder diploma verlaat en niet doorstroomt naar een andere onderwijssoort heet dit schooluitval.

Voortijdig schoolverlaten

Jongeren tussen 12 en 23 jaar die stoppen met hun school of opleiding en niet meer teruggaan naar school worden 'voortijdig schoolverlaters' genoemd. Zij hebben geen mbo-niveau 2-, havo- of vwo-diploma en dus geen startkwalificatie.

Doorstroompunt

Om voortijdige schoolverlaters een betere uitgangspositie in de maatschappij te geven, stelde het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) in 1994 de Doorstroompunten in. Voorheen werden dit Regionale Meld- en Coördinatiepunten (RMC's) genoemd.

Nederland is verdeeld in 39 Doorstroompunt-regio's. Een Doorstroompunt richt zich op 18- tot 23-jarigen zonder startkwalificatie. Een Doorstroomcoach kan een voortijdig schoolverlater helpen om een opleiding of een baan te vinden.

De kerntaken van een Doorstroompunt zijn:

• een sluitende melding en registratie, doorverwijzing en herplaatsing van voortijdig schoolverlaters.
• het bevorderen van een goede samenwerking tussen alle partijen in de regio die te maken hebben met jongeren tot 23 jaar.
• het realiseren van een sluitende aanpak met een zo goed mogelijk traject op maat voor de jongere die extra zorg nodig heeft.