Jeugdhulp Op School: Samenwerking voor ondersteuning leerlingen Noord-Kennemerland

Aanleiding: groeiende behoefte aan ondersteuning in het voortgezet onderwijs

In Noord-Kennemerland werd steeds duidelijker dat onderwijs en jeugdhulp niet goed op elkaar aansloten. Veel kinderen en jongeren kampten met problemen die hun leerprestaties en welzijn beïnvloedden, terwijl de weg naar hulpverlening lang en ingewikkeld was. Het gebrek aan verbinding tussen school en hulpverlening leidde tot een groeiende vraag naar integrale ondersteuning voor leerlingen.

Focus op preventie

Om deze situatie te verbeteren, is besloten om een gezamenlijk initiatief op te zetten tussen scholen, gemeenten, het Samenwerkingsverband voortgezet onderwijs Noord Kennemerland (SWVNK) en Stichting Groeimee. Bij dit initiatief zijn hulpverleners direct op school beschikbaar, zodat problemen sneller en effectiever worden gesignaleerd en aangepakt. Deze samenwerking is nu vastgelegd in een tienjarige overeenkomst. Stichting Groeimee is de uitvoerder.

'Wat ik mooi vind aan Jeugdhulp Op School is dat wij laagdrempelig beschikbaar zijn voor leerlingen en hun gezin. Er zijn geen lange wachtlijsten en er zijn geen beschikkingen nodig. Dit voorkomt dat er onnodig wordt geproblematiseerd. Dit helpt om doorverwijzing naar zwaardere vormen van jeugdhulp te voorkomen en het welzijn van jongeren te verbeteren.' - Shanti Herlaar, Preventief Ambulant Jeugdhulpverlener

Aanpak: de Preventief Ambulant Jeugdhulpverlener

Om in te spelen op de toenemende behoefte aan ondersteuning voor leerlingen is er eind 2022 gestart met een pilot Jeugdhulp op School (JOS) waarbij het bestaande team is uitgebreid. Deze pilot is schooljaar 2023 - 2024 afgerond en onderdeel geworden van het huidige Jeugd- en Schoolteam. Dit team bestaat uit:

• Jeugd- en Schoolcoaches: deze professionals richten zich op lichte jeugdhulpproblemen en ondersteunen bij complexere hulpvragen door leerlingen na een zorgvuldige analyse door te verwijzen. Dit kan zowel naar het voorveld als naar tweedelijns jeugdhulp wanneer nodig. Daarnaast adviseren zij de school vanuit hun jeugdhulpexpertise en ondersteunen zij bij het kiezen van passende hulpverlening, waarbij zij een brugfunctie vervullen tussen school, leerling en hulpverlening.
• Gedragswetenschappers: dit team bestaat uit zowel gedragswetenschappers van het J&S team als specialisten jeugd-GGZ, die expertise bieden bij complexere vraagstukken. Zij bieden handelingsgerichte diagnostiek aan door beschrijvend onderzoek te doen zonder beschikking en geven handelingsadviezen aan leerlingen, ouders en school. Daarnaast doen zij op verzoek ook observaties in de klas en bieden groepsgerichte handelingsadviezen.
• Preventief Ambulant Jeugdhulpverlener (PAJ'er): Zij bieden directe en preventieve ondersteuning aan leerlingen, zowel individueel als in groepsverband. Ook voeren zij gezinsinterventies uit en leggen de verbinding tussen leerling, betrokken specialistische jeugdhulp en school.

'Ouders geven geregeld aan mij terug dat zij zo blij zijn dat er een onafhankelijk persoon op school aanwezig is die in het belang van hun kind meedenkt.' - Manon Veldman, Jeugd- en Schoolcoach VO

Werkwijze van de Preventief Ambulant Jeugdhulpverlener

De aanpak van de PAJ'er richt zich op het bieden van directe en laagdrempelige ondersteuning aan leerlingen binnen de school. Dit betekent dat hulpverleners snel beschikbaar zijn voor leerlingen, zonder lange wachttijden, wat de toegankelijkheid vergroot en de drempel verlaagt voor hulpverlening. Door preventief en proactief te werk te gaan, kunnen problemen vroegtijdig worden gesignaleerd en aangepakt.

'Zo helpen de hulpverleners van Groeimee op school: aansluiten, meebewegen en echt samenwerken met de jongeren in wat hen op dit moment belemmert om goed mee te kunnen doen. Zo mooi als je snel kunt starten en een doorverwijzing en bijkomende stigmatisering uit kan blijven.' - Nelleke den Dulk, Schoolpsycholoog

Doordat PAJ'ers op school aanwezig zijn, maar geen onderdeel zijn van school, nemen zij een neutrale positie in. Vanuit deze positie kan de PAJ'er, in het belang van de leerling, hulpverlening bieden aan zowel de leerling als het gezin. Ook kan de PAJ'er meedenken over wat de leerling nodig heeft om op een positieve manier onderwijs te blijven volgen. De PAJ'er werkt hierin actief samen met onderwijsprofessionals en zijn nauw verbonden aan het eigen ondersteuningsteam van de school, de afdelingsleiders en de mentoren.

Versterken van de ondersteuningsstructuur

Bij signalen van leerlingen of hulpvragen wordt er multidisciplinair gekeken naar wat er nodig is om tot een verbetering te komen. Thema's die spelen binnen de school, zoals armoede, sociale veiligheid, middelengebruik, stemmingsproblemen en stress, kunnen gezamenlijk worden onderzocht en aangepakt. De samenwerking tussen jeugdhulp en onderwijs biedt ook kansen in het vergroten van deskundigheid en versterken van vaardigheden van docenten, specifiek gerelateerd aan deze thema's.

Verbeteren van het pedagogisch klimaat

De aanwezigheid van de PAJ'er binnen de school stelt hen in staat om vroegtijdig mee te denken over pedagogische vraagstukken. Dit voorkomt de noodzaak om pas in te grijpen als situaties escaleren. Het team kijkt niet alleen naar de individuele leerling, maar ook naar de context van de klas en de school. Ze bieden interventies op verschillende niveaus: individueel, groepsgericht, en schoolbreed. Ze ondersteunen ook leerlingen bij een soepele overgang naar een andere school of bij het voorkomen van afstroom of uitval.

'Een voorbeeld van de impact van deze benadering is het verhaal van een meisje dat voor de tweede keer in de tweede klas zat. Door vroegtijdige betrokkenheid veranderde de kijk op het meisje en hierdoor ontstond er een andere benadering naar haar, waardoor het meisje ander gedrag liet zien. Ze is uiteindelijk overgegaan en zit nu in de derde.' - Amber van Veen, Gedragswetenschapper JGGZ-VO

Preventieve trainingen en ondersteuning

De PAJ'ers bieden preventieve trainingen aan leerlingen om hun weerbaarheid en sociale vaardigheden te versterken. Deze trainingen worden soms gezamenlijk met de school en/of Jeugd- en Schoolcoaches gegeven en kunnen gericht zijn op specifieke onderwerpen zoals seksualiteit en grenzen, weerbaarheid, stemming en stress. Dit draagt bij aan een proactieve aanpak van potentiële problemen.

'Doordat ik op verschillende scholen werk heb ik een goed beeld wat voor ondersteuningsmogelijkheden er voor leerlingen zijn. Ik geef scholen input over mogelijkheden waar ze nog niet aan gedacht hebben. Dit met het uiteindelijke doel om leerlingen te ondersteunen in zijn of haar zorgbehoeftes en te voorkomen dat de leerling thuis komt te zitten.' - Manon Veldman, Jeugd- en Schoolcoach VO

Aandachtspunten: waardevolle kenmerken van het J&S Team

Shanti Herlaar deelt waarom het Jeugd- en Schoolteam zo waardevol is in het aanpakken van jeugdproblematiek op school.

Direct en laagdrempelig

Het team biedt jeugdhulp direct op school aan. Het team is makkelijk bereikbaar voor leerlingen, ouders en onderwijsprofessionals, waardoor de drempel voor hulp wordt verlaagd. Deze directe benadering zorgt ervoor dat jongeren snel en laagdrempelig geholpen kunnen worden, zonder lange wachttijden of complexe verwijzingen.

'Wanneer het nodig is gebruik ik een tolk. Dit kan vanuit de gemeente en is erg belangrijk om mijn werk goed te kunnen doen. Het gaat er namelijk om dat je elkaar echt begrijpt vanuit diverse culturen.' - Ronald Gunst –PAJ'er

Onafhankelijke rol

Het team heeft een onafhankelijke positie binnen de school. Ze zijn wel op school, maar niet van school. Dit betekent dat het team een objectieve en neutrale rol speelt in de ondersteuning van leerlingen en ouders. Deze onafhankelijkheid maakt het makkelijker voor leerlingen en ouders om hulp te zoeken.

Vroegtijdige signalering

Door de integratie van jeugdhulpexpertise in de schoolcontext kunnen problemen bij leerlingen vroegtijdig worden gesignaleerd. Docenten bespreken deze signalen binnen het team, waardoor er tijdig passende interventies kunnen worden ingezet. Dit voorkomt dat problemen escaleren en bevordert een snellere en effectievere aanpak.

Korte lijnen en snelle acties

Het team zorgt voor korte communicatielijnen en snelle acties, wat de effectiviteit van de hulpverlening verhoogt. Door direct betrokken te zijn bij de schoolomgeving kunnen beslissingen snel worden genomen en acties snel worden ondernomen. Afhankelijk van het type en de grootte van de school is de PAJ'er fulltime of enkele dagen per week aanwezig. Hierdoor hebben zij de ruimte en de tijd om snel in te spelen op de behoeften van leerlingen en het onderwijs.

Verbinding met de tweedelijns hulpverlening

Het team is als een brug naar tweedelijns jeugdhulpverlening en monitort deze hulpverlening. Indien verdere hulp nodig is, kan deze snel worden ingeschakeld doordat het team de school en jeugdhulpverleners makkelijk met elkaar verbindt. Dit zorgt voor een soepele overgang naar specialistische hulp en een betere afstemming van de zorg.

Ouderbetrokkenheid

Ouders worden actief betrokken bij de hulpverlening. Het J&S-team VO biedt ook opvoedondersteuning thuis, wat bijdraagt aan een sterke samenwerking met ouders en een verbeterde sociale basis voor de leerling. Door ouders direct te betrekken en ondersteuning te bieden in de thuissituatie, wordt de effectiviteit van de hulpverlening verder vergroot.

'Ouders verdwalen soms en worden van het kastje naar de muur gestuurd. Juist dan is het belangrijk om te vertragen en eerst vertrouwen te creëren. Door hen echt aan de hand te nemen, krijgen ze een betere start.' — Maud Fontein, PAJ'er