Seksuele opvoeding van kinderen in de basisschoolleeftijd

Seksuele ontwikkeling tussen 6 en 12 jaar

De seksuele ontwikkeling van kinderen in de basisschoolleeftijd verloopt vanzelf. Het is te zien als een soort voorbereiding op de beleving van seksualiteit later in hun leven. Tussen 6 en 12 jaar worden kinderen zich meer bewust van de mening van anderen. Ook gaan ze hun eigen lichaam vergelijken met dat van anderen. In grote lijnen verloopt hun seksuele ontwikkeling zo:

6 jaar

Vanaf 6 jaar weten kinderen dat het aanraken van je eigen geslachtsdelen iets is wat je doet zonder dat anderen erbij zijn. Soms vertellen kinderen op deze leeftijd schuine moppen of tekenen ze geslachtsdelen in hun schrift om anderen uit te dagen. De meeste kinderen gaan vanaf hun 6e jaar steeds meer vragen stellen aan hun ouders over seksualiteit.

7 jaar

Vanaf 7 jaar ontdekken kinderen wat wel en niet hoort in de omgang met andere mensen. Ook kunnen kinderen vanaf deze leeftijd gaan fantaseren over verliefdheid en intimiteit, bijvoorbeeld over met wie ze verkering willen of willen trouwen. Vanaf deze leeftijd krijgen jongens meestal meer vriendschappen met jongens en meisjes meer met meisjes.

8 - 10 jaar

Tussen 8 en 10 jaar beginnen kinderen voor het eerst hun seksuele voorkeur te verkennen. Ze kunnen zich dan ook ongemakkelijker gaan voelen over hun eigen lichaam. Ze doen daarom bijvoorbeeld de deur van de wc of de badkamer op slot. Of ze willen zich niet meer naakt laten zien en doen een handdoek om. Ook worden ze zich op deze leeftijd meer bewust van zichzelf en van de verschillen met anderen. Vanaf deze leeftijd kunnen ze ook bewuster gaan masturberen.

10 - 12 jaar

Tussen 10 en 12 jaar komen kinderen in de puberteit. Ze krijgen te maken met lichamelijke veranderingen waar ze vaak erg aan moeten wennen. Ze vragen zich ook af of hun lichaam wel normaal is en worden daar onzeker van. Ook worden ze vaak voor het eerst verliefd en voelen ze zich seksueel aangetrokken tot anderen. Meestal hebben jongens meer seksuele fantasieën dan meisjes, maar niet altijd. Gevoelens van seksuele opwinding zijn op deze leeftijd normaal, maar het is ook normaal als ze deze gevoelens niet hebben. Sommige kinderen hebben ook hun eerste orgasme.

Wat is seksuele opvoeding?

De seksuele opvoeding van je kind houdt in dat je je kind helpt om zich op een ontspannen manier seksueel te ontwikkelen als het daar zelf aan toe is. Als ouder geef je je kind daarvoor ruimte en privacy en beantwoord je vragen. Dat doe je bijvoorbeeld zo:

Je lijf is van jou

Vanaf hun 7e kunnen kinderen ineens verlegen worden over hun eigen lichaam en willen ze zichzelf niet meer naakt laten zien. Door die wens te respecteren leer je je kind dat het grenzen mag aangeven en dat anderen die horen te respecteren. Vertel je kind dat grenzen voor iedereen anders zijn. Wat jij fijn vindt, vindt een ander kind misschien niet fijn. Vraag je kind bijvoorbeeld: 'Wie mag jou knuffelen?' en vertel ook wie dat voor jou is.

In deze video van Het Klokhuis wordt uitgelegd welke aanrakingen oké zijn en welke niet. Je kunt samen met je kind van 6 jaar of ouder deze video bekijken en het erover hebben.  Je kunt het filmpje ook zelf kijken en gebruiken als inspiratie om het gesprek te voeren met je kind.

Video bekijken? Dan vragen we je eerst toestemming te geven voor het plaatsen van marketingcookies door derden. Of bekijk de video via https://www.youtube.com/watch?v=EKILWbYrNbY&feature=youtu.be

Cookies accepteren

Videobeschrijving

Video met uitleg over welke aanrakingen oké zijn en welke niet

Beantwoord de vragen die ze stellen

Misschien schrik je als je kind een vraag stelt over seksualiteit en heb je het gevoel dat je gelijk alles moet vertellen. Maar het kan ook zijn dat je kind genoeg heeft aan een kort antwoord op de vraag en geen vervolgvragen stelt. Geef dus antwoord op de vragen die kinderen stellen, vraag ze of dit hun vraag beantwoordt en of ze nog meer willen weten. Zo niet, dan hoef je daar niet direct meer over te vertellen. Wees niet bang dat je je kind te veel vertelt. Kinderen onthouden alleen dat wat bij hun leeftijd en ontwikkeling past.

Laat je kind ontdekken wie het wil zijn

Het is van belang de seksuele identiteit van je kind niet in te vullen. Een jongetje kan ook op een jongetje verliefd worden en een meisje op een meisje. En je kind hoeft zich ook niet per se te gedragen als de stereotiepe jongen of het stereotiepe meisje. Laat je kind dragen wat het wil dragen en spelen met wie het wil spelen. Kortom, laat je kind ontdekken en zijn wie het wil zijn.

Omgaan met de eerste puberteitsverschijnselen

Meisjes kunnen al vanaf hun 9e jaar in de puberteit komen. Om ze daarop voor te bereiden, leg je uit wat er lichamelijk gaat veranderen: het ontwikkelen van borsten, een groeispurt, schaam- en okselhaar en de eerste menstruatie. Je vertelt dat ze met vragen daarover bij jou terecht kunnnen. Ook bereid je ze voor op de eerste menstruatie en zorg je voor maandverband of tampons.

Jongens komen gemiddeld een of twee jaar later in de puberteit. Ook hen bereid je voor op de veranderingen die gaan plaatsvinden: groei van het geslachtsdeel, groei van lichaamshaar, de baard in de keel en de eerste zaadlozing. Je laat ze weten dat ze met vragen bij jou terecht kunnen. Vertel hen ook dat ze een eerste zaadlozing kunnen krijgen, in hun slaap tijdens een natte droom, of tijdens het masturberen. Er komt dan voor het eerst sperma uit hun piemel. Als je kind dat ongemakkelijk vindt, stel je hem gerust. En je legt uit hoe hij er het beste mee kan omgaan.

Seks online

Het kan zijn dat kinderen online naaktfoto's of porno tegenkomen, per ongeluk of doordat ze het zelf opzoeken. Het is goed om daarover te praten en uit te leggen dat porno bedoeld is om volwassenen op te winden, maar niet laat zien hoe seks in het echt is. Het is een toneelstukje, zo gemaakt dat het goed gefilmd kan worden.

Lees meer in Online weerbaarheid. Tips voor ouders over online weerbaarheid van kinderen

Wat kan ik doen als ik vragen of zorgen heb? 

Je kunt hulp vragen aan andere ouders en aan professionals in jouw omgeving, zoals de huisarts, GGD, een hulpverlener van een wijkteam of een jongerenwerker. Professionals kunnen helpen om in te schatten of het gedrag van jouw kind past bij een gezonde seksuele ontwikkeling. En hoe je vervolgens met dat gedrag om kunt gaan. Ook kunnen zij achterhalen waar problemen in de seksuele ontwikkeling vandaan komen. Daarna zoeken jullie samen naar een oplossing om je kind te helpen. 

De seksuele ontwikkeling verschilt per kind. Verschillende factoren kunnen invloed hebben. Bijvoorbeeld de omgeving en het karakter van een kind. Of als het een (licht) verstandelijke beperking, een vorm van autisme of psychische problemen heeft. 

Richtlijn Seksuele ontwikkeling 

Jeugdprofessionals werken met een richtlijn Seksuele ontwikkeling voor jeugdhulp en jeugdbescherming. Deze richtlijn geeft een globaal overzicht van de seksuele ontwikkeling van kinderen en jongeren. Daarnaast komt er in de richtlijn hulp bij specifieke groepen aan bod. Voor professionals in de jeugdgezondheidszorg (JGZ) is er ook een richtlijn over de seksuele ontwikkeling beschikbaar. 

Bovenstaande informatie, adviezen en tips zijn onder andere op deze richtlijnen gebaseerd. Het is fijn als je van deze informatie op de hoogte bent. Zo weet je wat je kunt verwachten als je contact zoekt met een hulpverlener. Ook kan deze informatie nuttig zijn als hulpmiddel bij het overleg met een hulpverlener. 

Meer informatie

Praten met je kind over seksueel grensoverschrijdend gedragBrochure seksuele opvoeding 6-9 jaar (Rutgers)