De rol van gender in de ontwikkeling en opvoeding van je kind

Ontwikkeling genderidentiteit 0-4 jaar

Gedurende het eerste levensjaar leren kinderen al onderscheid te maken tussen man en vrouw. Ze snappen nog niet wat het betekent om meisje of jongen te zijn, maar ze kunnen bijvoorbeeld wel de stem van een man koppelen aan het uiterlijk van een man.

Vanaf ongeveer 2 jaar gaan kinderen zich gedragen naar de verwachtingen die volgens de maatschappij bij hun geslacht horen. Ze leren dat mensen en voorwerpen gelabeld kunnen worden als vrouwelijk of mannelijk. Wanneer gevraagd wordt 'Wat is meisjesspeelgoed?', wijzen ze bijvoorbeeld een pop aan. Kinderen vanaf 3 jaar gaan zichzelf ook labelen als jongen of meisje.

Bij de ontwikkeling van hun eigen genderidentiteit kun je kinderen ondersteunen. Bijvoorbeeld door kinderen zelf te laten kiezen met welk speelgoed ze willen spelen. En door in je taalgebruik gendernormen te vermijden. Dit zijn normen over het man of vrouw zijn. Zoals: 'Een pop is eigenlijk meer voor meisjes' of 'Wat stoer dat jij als meisje met een politiewagen speelt'.

Ga ervan uit dat een kind alles leuk kan vinden, ongeacht of dit past bij de gendernormen. Geef je kind het gevoel dat het oké is als het zich niet gedraagt naar de gendernormen van de maatschappij.

Ontwikkeling genderidentiteit 4-6 jaar

Rond 6 jaar bereiken kinderen de fase van genderconstantheid. Dit betekent dat ze inzien dat als een jongen een jurk uit de verkleedkist aantrekt, hij nog steeds een jongen is. Het aantrekken van de jurk is een vorm van genderexpressie. Genderexpressie zegt op zichzelf niets over de genderidentiteit of seksuele oriëntatie van een kind. Op de pagina Seksuele opvoeding van jonge kinderen lees je hoe je je kind kunt steunen bij de seksuele ontwikkeling.

Sommige kinderen voelen zich geen jongen, geen meisje, jongen en meisje of allebei niet. Zij identificeren zich dan niet met hun geboortegeslacht en kunnen transgender of non-binaire zijn. Lees meer over genderidentiteit en genderexpressie bij Wat betekenen sekse en gender? 

Geeft jouw kind aan zich prettiger te voelen bij een ander gender? Probeer dit dan niet te negeren, maar praat er met je kind over. Vraag je kind bijvoorbeeld waar het behoefte aan heeft en waar het zich prettig bij voelt. Neem je kind serieus en vertel dat je het steunt bij de gevoelens die je kind heeft.

Ontwikkeling genderidentiteit 6-10 jaar

De meeste kinderen spelen op deze leeftijd het liefst met kinderen van het eigen geslacht en gedragen zich zoals ze denken dat een jongen of meisje zich 'hoort' te gedragen. Dit heet genderstereotiep gedrag.

Vanaf 9 of 10 jaar beginnen kinderen nog meer het sociale aspect van gender te snappen. Ze snappen dat kinderen zich anders kunnen gedragen dan wat vanuit de maatschappij wordt verwacht van het zijn van een meisje of een jongen. Kinderen staan hiervoor open. Ook leren zij dat dit gedrag soms negatieve reacties kan oproepen. Dit kan leiden tot extra frustraties of teleurstellingen.

Je kunt je kind helpen bij de ontwikkeling van de genderidentiteit en genderexpressie. Maak bijvoorbeeld duidelijk aan de schoolleiding of andere ouders op welke manier je kind zich veilig genoeg voelt om zich te uiten. Of kijk samen met je kind hoe er in de omgeving positieve aandacht besteed kan worden aan de genderidentiteit of genderexpressie van je kind. Denk bijvoorbeeld aan een spreekbeurt houden over genderidentiteit.

De genderidentiteit en genderexpressie zegt niets over de seksualiteit van je kind. Bij Seksuele opvoeding van kinderen in de basisschoolleeftijd lees je hoe je je kind kunt ondersteunen in de seksuele ontwikkeling.

Ontwikkeling genderidentiteit 10-23 jaar

In het begin van de puberteit zijn jongeren vaker bevriend met leeftijdsgenoten van hun eigen geslacht. Hoe ouder ze worden, hoe meer ze bevriend raken met jongeren van een ander geslacht. In deze fase krijgen jongeren bepaalde normen en waarden mee die bij de traditionele genderrollen horen.

Bij Seksuele opvoeding van pubers lees je hoe je je jongeren de ruimte geeft om met hun identiteit te experimenteren, daarover kunt praten en steun kunt bieden. Krijgt je kind thuis wel de ruimte maar voelt het zich nog niet veilig op school? Op de pagina van GSA Netwerk lees je hoe jouw kind een GSA (Gender and Sexuality Alliance) kan oprichten.

Rekening houden met stereotype genderrollen

Enkele tips:

• Volg zoveel mogelijk de interesses van je kind en laat de keuzes van je kind hierin leidend zijn. Probeer niet te sturen in het speelgoed dat jouw kind wilt en laat het spelen met iets wat het zelf uitzoekt.
• Wees je bewust van je taalgebruik. Verbind complimenten niet aan het geslacht van je kind: een dochter kan net zo goed stoer zijn en een zoon kan net zo goed lief zijn.
• Voor meer informatie of advies over de genderidentiteit en genderexpressie van je kind kun je contact opnemen met het Transgender Infopunt Nederland, via infopunt@transvisie.nl of (085) 130 38 46. Transvisie is een belangenorganisatie waar je terecht kunt voor individuele gesprekken, voorlichting en informatie. Je kunt ook terecht op de website van Transgender Netwerk Nederland, een organisatie die zich inzet voor de emancipatie van transgender personen en hun omgeving.

Meer informatie

Wat betekenen sekse en gender?Wat betekent seksuele oriëntatie?