Online radicalisering bij jongeren

Wat is online radicalisering?

Online radicalisering gaat over de invloed van internet en sociale media in het proces van radicaliseren. Veel jongeren gebruiken het internet om verschillende wereldbeelden en ideeën te verkennen. Tijdens deze zoektocht kunnen ze via platforms gemakkelijk in aanraking komen met allerlei verschillende opvattingen, waaronder radicale denkbeelden. Ook is het makkelijker om hier mensen te vinden die dezelfde ideeën delen. 

Flitsradicalisering

De online wereld kan het proces van radicalisering flink versnellen, dat heet flitsradicalisering. Dat komt onder andere doordat jongeren zich online vaak anoniemer voelen en er minder toezicht is van volwassenen. Daardoor is het voor jongeren vrij makkelijk om ongezien in nieuwe online groepen te komen, met mensen die ze niet kennen. Dat hoeft niet per se slecht te zijn, maar het kunnen ook groepen zijn waarin radicale ideeën worden besproken. De snelheid waarmee ideeën online worden gedeeld, kan ervoor zorgen dat jongeren sneller radicaliseren dan wanneer dit proces alleen offline zou plaatsvinden.

Online radicalisering en de ontwikkeling van jongeren

Radicalisering komt vooral voor bij jongeren tussen de 14 en 23 jaar. In deze leeftijdsfase zijn jongeren actief bezig met het vormen van hun identiteit. Internet en sociale media spelen een belangrijke rol bij deze identiteitsontwikkeling. De online wereld biedt jongeren een aantrekkelijke plek om te experimenteren met wie ze willen zijn. Welk gedrag, waarden en overtuigingen passen bij mij? Omdat opvoeders vaak weinig tot geen toegang hebben tot deze online plekken, kunnen jongeren buiten hun zicht om experimenteren. Mede hierdoor speelt de online wereld vaak een grote rol in het radicaliseringsproces.

Bovendien zijn jongeren opgegroeid in de online wereld. Online platforms zijn daardoor een belangrijke plek waar jongeren hun identiteit ontwikkelen, betekenis vinden en groepsdruk ervaren. Maar het is ook de plek waar ze hun informatie en nieuws vandaan halen. Ze kunnen gemakkelijk toegang krijgen tot extremistische inhoud en online groepen die hun ideeën bevestigen en versterken. Ook kunnen ze deze informatie snel verder verspreiden.

Wisselwerking offline en online

Radicalisering ontstaat door een samenspel van verschillende factoren. Het verloop van een radicaliseringsproces wordt niet alleen bepaald door gebeurtenissen in de offline wereld. Het wordt ook beïnvloed door wat er in de digitale wereld gebeurt. Offline en online staan dus sterk met elkaar in verbinding en hebben samen veel invloed op jongeren die vatbaar zijn voor radicalisering.  

Jongeren kunnen vervelende dingen meemaken, zoals discriminatie, sociale uitsluiting, problemen binnen de familie of mentale problemen. Dat kan zorgen voor het gevoel van eenzaamheid, niet begrepen worden en een gebrek aan verbondenheid. Als reactie hierop zoeken sommige jongeren steun in de online wereld. Deze jongeren die een plek zoeken waar ze bij horen, kunnen gevoelig zijn voor radicale ideeën.

Wanneer jongeren offline nog steeds dezelfde problemen ervaren en zich niet begrepen voelen, kunnen ze zich nog meer terugtrekken in de online wereld en zo geïsoleerd raken. 

Deze wisselwerking tussen de offline en online wereld kan een belangrijke rol spelen in het radicaliseringsproces van jongeren. Het begrijpen van deze wisselwerking is daarom erg belangrijk voor het herkennen van signalen van radicalisering, net als het bieden van de juiste ondersteuning aan jongeren die kwetsbaar zijn voor extremistische ideeën.

Hoe draagt de online wereld bij aan radicalisering?

De online wereld biedt veel kansen voor radicalisering. Elementen zoals anonimiteit, algoritmes, versleutelde platforms en het gebruik van ironie spelen hierbij een grote rol.  

Anonimiteit

Jongeren voelen zich online vrijer om extreme uitspraken te doen dan offline. Het gevoel bestaat dat ze ongezien bepaalde ideeën kunnen onderzoeken en uiten, omdat hun identiteit vaak verborgen blijft.

Door het gevoel van anonimiteit is de drempel online lager om toe te treden tot bepaalde groepen. Je kunt dat vaak doen zonder dat je fysieke omgeving daar meteen iets van hoeft te merken. Daardoor kan het aantrekkelijker zijn om bepaalde ideeën te verkennen, zonder dat je daar meteen op aangesproken wordt. Aan de andere kant is het ook makkelijker om zo'n groep te verlaten als de jongere interesse verliest. Wederom omdat het anoniemer kan.

Echokamers

Echokamers zijn online omgevingen waar mensen alleen informatie en meningen zien die hun eigen bestaande ideeën bevestigen. Hoewel dit op zichzelf geen probleem hoeft te zijn, kan het wel problematisch worden wanneer er geen contact meer is met mensen die anders denken. Het lezen en praten van dezelfde denkbeelden en ideeën, versterkt het denken over dat onderwerp. Dit kan ervoor zorgen dat iemand meer onvrede gaat voelen over de samenleving of over andere groepen mensen. Dit kan radicalisering in de hand werken.

Binnen echokamers kan communicatie snel extremer worden, en mensen met andere meningen worden makkelijk buitengesloten. De deelnemers staan niet open voor andere geluiden en negeren personen met andere meningen.

De rol van platforms

Voor een goed functionerende democratie is het belangrijk dat er veel verschillende media zijn. Op die manier kunnen verschillende stemmen gehoord worden. Maar er kan ook juist meer afstand tussen groepen ontstaan. Dat kan bijdragen aan het radicaliseren van groepen, omdat sommige media of platformen enkel mensen aanspreken die hetzelfde over onderwerpen denken en elkaar blijven bevestigen in dat gedachtegoed.

Er zijn ondertussen een veel online platforms die verschillende sociale groepen bedienen. Zo zijn er de meer mainstream platforms zoals X (voorheen Twitter), Twitch, YouTube, TikTok, WhatsApp en Snapchat. Maar er zijn ook alternatieve online platforms die door veel minder mensen worden gebruikt en vooral gericht zijn op het bieden van een tegengeluid. Bijvoorbeeld 4chan, Gab, 8kun en Parler.

Versleutelde platforms

Versleutelde platforms zijn online plekken waar berichten beveiligd zijn. Alleen verzender en ontvangen kunnen de inhoud lezen. Dit biedt een veilige omgeving voor mensen om privé te praten zonder dat anderen hun berichten kunnen lezen. Voorbeelden van deze platforms zijn Telegram, Discord en Steam.

Extremistische groepen gebruiken deze versleutelde platforms om hun radicale ideeën te verspreiden en plannen te maken, zonder bang te hoeven zijn dat de autoriteiten meekijken. Dit kan ervoor zorgen dat jongeren sneller beïnvloed raken en radicale ideeën krijgen als ze deze platforms gebruiken. 

Gebruik van ironie

Bij het online verspreiden van radicale ideeën en meningen wordt vaak ironie gebruikt. Extremistische boodschappen worden verpakt als grapje, waardoor de ernst ervan verborgen blijft. Dit maakt het voor jongeren moeilijker om de echte boodschap te zien. Online ironie wordt vaak verpakt in de vorm van een meme, cartoon, game of sketch, waardoor jongeren deze berichten grappig vinden en delen. Hierdoor lijken radicale ideeën ineens normaal.