Factoren bij radicalisering

Samenspel van factoren bij radicalisering

In een literatuurstudie uit 2021 bestudeerden onderzoekers 707 wetenschappelijke artikelen over radicalisering. Ze vonden meer dan honderd factoren die samenhangen met radicalisering. Het is dus niet eenvoudig om een duidelijke oorzaak van een radicaliseringsproces aan te wijzen. En al helemaal niet om het vervolg te voorspellen.

Vaak hangt een radicaliseringsproces samen met een combinatie van push-factoren en pull-factoren. De push-factoren stoten jongeren af van de samenleving. De pull-factoren trekken jongeren naar radicaal gedachtegoed toe.

Beschermende- en risicofactoren bij radicalisering

Beschermende factoren dragen bij aan een positieve ontwikkeling van kinderen en jongeren. Het Nederlands Jeugdinstituut stelde een top tien van beschermende factoren samen voor de positieve ontwikkeling van jeugd op basis van bestaand onderzoek en gangbare theorieën. Om de positieve ontwikkeling te stimuleren moeten beschermende factoren versterkt worden. Dit verlaagt de kans dat jongeren radicaliseren.

Risicofactoren moeten voorkomen of verminderd worden. Beide factoren hebben er invloed op of een radicaliseringsproces ontstaat, en wel of niet doorzet. Lees hier meer over op de pagina Wat werkt preventief tegen radicalisering?

Model met factoren rond een persoon

Onderzoekers Stijn Sieckelinck en Amy-Jane Gielen ontwikkelden een model met de risicofactoren en beschermende factoren rond een persoon.

In dit model zijn de risicofactoren rondom het individu:

• sociale factoren, zoals marginalisatie en discriminatie
• politieke factoren, zoals wij-zij-verhalen
• ideologische factoren, zoals neonazisme of jihadisme
• culturele factoren en identiteitscrisis
• psychologisch trauma,  bijvoorbeeld PTSS
• rekrutering, oftewel ronselen, en sociale media
• groepsdynamiek, zoals verkeerde vrienden

Daaromheen liggen zes beschermende factoren:

• democratische vorming
• ideologische weerbaarheid
• EHBI: Eerste Hulp bij Identiteitsvraagstukken
• familieondersteuning
• zelfverwezenlijking
• sociale vaardigheden en normering

Tussen de factoren staan waarden waarop de beschermende factoren gebaseerd zijn, zoals educatie, wederkerigheid en inclusie. Deze waarden zijn nodig om veerkracht te bevorderen en zo radicalisering tegen te gaan. Meer informatie over dit model en het inzetten op deze waarden vind je bij Veerkracht bevorderen bij opgroeiende jongeren.

Individuele kenmerken bij radicalisering

Ook individuele persoonskenmerken of eigenschappen kunnen een rol spelen in het radicaliseringsproces. Zo komt radicalisering vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Ook leeftijd speelt een rol, omdat vooral jongeren tussen 14 en 23 jaar radicaliseren. En het hebben van individuele problemen en stoornissen kan eraan bijdragen.

Drijfveren van geradicaliseerde mensen

Er zijn verschillende theorieën over de drijfveren van mensen die geradicaliseerd zijn. Feddes onderscheidt vier typen drijfveren die in meer of mindere mate een rol kunnen spelen:

• Zoeken van identiteit: Dit is een drijfveer voor personen die onzeker zijn en weinig zelfvertrouwen hebben. Zij zoeken een groep waar ze bij kunnen horen en die hen een duidelijke identiteit biedt.
• Zoeken van betekenis: Een drijfveer voor personen die hun leven zin en betekenis willen geven. In religieuze zin, maar ook zingeving door iets te doen.
• Zoeken naar rechtvaardigheid: Dit betreft personen die gevoelig zijn voor onrecht. Zij zijn daardoor vatbaar voor radicale ideologieën die beweren onrecht te bestrijden.
• Zoeken naar sensatie: Dit gaat op voor personen die worden aangetrokken door avontuur, sensatie en extreme uitdagingen.

De vier R's

Terrorisme-expert Beatrice de Graaf bedacht vier R's die motieven onderscheiden van radicale jongeren die bereid zijn geweld te gebruiken:

• revenge: wraak, vergelding
• renown: bekendheid, roem
• reaction: uitlokken van een reactie
• redemption: verlossing, falen in het leven goed willen maken