Reflectiemodellen van Korthagen

Spiraalmodel van Korthagen

Een veelgebruikt reflectiemodel is het spiraalmodel van de onderwijskundige Fred Korthagen. Het is een hulpmiddel waarmee je diepgaand en in stappen terugkijkt op een ervaring of handeling.

Het model van Korthagen geeft weer dat je in een cirkel de volgende fases doorloopt:

1. Handelen en ervaring: Omschrijf de situatie. Wat wilde je bereiken?
2. Terugblikken: Wat gebeurde er? Wat deed, dacht en voelde je?
3. Bewustwording van essentiële aspecten: Wat ging anders en waardoor gebeurde dat? Wat is de kern van het probleem?
4. Alternatieven ontwikkelen en daaruit kiezen: Welke mogelijkheden zie je om de situatie te veranderen? Je bedenkt alternatieven om uit te proberen in de praktijk.
5. Uitproberen: Je probeert deze alternatieven uit.

In fase 5 doe je weer nieuwe ervaringen op, wat leidt tot een volgende reflectiecyclus. Zo ontstaat een spiraal van ontwikkeling. Kijk voor meer informatie op Korthagen.nl.

Bekijk ook de tutorial van Korthagen en Nuijen over werken met het reflectiemodel. De video is gericht op leerkrachten, maar is voor iedere professional relevant.

Betekenisgerichte reflectie

Reflecteren op je gedrag zoals hierboven staat beschreven, helpt in je persoonlijke ontwikkeling op korte termijn. Maar alleen het doorlopen van de reflectiecyclus is niet genoeg om je professioneel te ontwikkelen. 

Om goed te reflecteren is het nodig dat je stilstaat bij wat er in je omgaat. Bij betekenisgerichte reflectie gaat het om:

• wat je denkt
• wat je voelt
• wat je wil: je idealen en behoeften

Deze drie aspecten bepalen samen hoe je een situatie aanpakt. Door hierbij stil te staan, begrijp je beter waarom je bepaalde keuzes maakt. Je reflecteert op je vaardigheden, overtuigingen, identiteit en betrokkenheid.

Het ui-model van Korthagen

Het 'ui-model' van Korthagen verbindt het spiraalmodel voor gedragsgerichte reflectie met betekenisgerichte reflectie. De reflectie op je gedrag en de wisselwerking met de omgeving bevindt zich aan de buitenkant van de ui. Dit is voor anderen zichtbaar. Wil je echt de verdieping in, dan moet je betekenisgericht reflecteren. Je komt daarbij steeds verder tot het binnenste van de ui en stuit daarbij uiteindelijk op je 'kernkwaliteiten'. Kernkwaliteiten zijn persoonlijke kwaliteiten zoals flexibiliteit, spontaniteit, autonomie, zelfvertrouwen, inlevingsvermogen, analytisch vermogen, moed en creativiteit.

Om de ui heen bevindt zich de omgeving: Wat kom je tegen in de buitenwereld? Waar heb je mee te maken?

De schillen van de ui staan voor, van buiten naar binnen:

• Gedrag: Wat doe ik?
• Vaardigheden: Wat kan ik?
• Overtuigingen: Waar geloof ik in (in de situatie)?
• Identiteit: Hoe zie ik mezelf en mijn professionele rol?
• Betrokkenheid: Wat zijn mijn diepste waarden? Wat is mijn missie? Wat is mijn ideaal?

Wil je aan de slag met deze modellen? Bekijk dan de pagina's Zelf aan de slag met verdiepende vragen, Dilemmareflectie of Ervaringsoefening.

Meer informatie

Wil je meer uitleg over het model van Korthagen? Bekijk dan deze video over reflectiemodellen van Saxion Hogeschool. In deze video worden de modellen van Korthagen, Bateson, Mittendorff en de STARR-methode uitgelegd.