Polarisatie onder jongeren: hoe ga je daar als jeugdprofessional mee om?

Polarisatie: is het altijd een probleem?

Polarisatie wordt vaak als iets negatiefs gezien, maar dat is niet altijd terecht. 'Tegenstellingen in de samenleving zijn er altijd geweest en kunnen juist leiden tot verandering', vertelt Farid. 'Denk aan de afschaffing van kinderarbeid of de verbetering van vrouwenrechten. Polarisatie hoeft dus niet altijd slecht te zijn, vaak ontstaat maatschappelijke onrust omdat jongeren iets willen doen tegen onrecht.  Belangrijk is wel dat ze elkaar met respect blijven behandelen en we goed letten op de mogelijke negatieve gevolgen. Het is belangrijk dat jeugdprofessionals zich voorbereiden op hoe ze hiermee om kunnen gaan, zodat de positieve kanten naar voren komen.'

Hannes voegt toe: 'Polarisatie hoort ook bij de zoektocht naar identiteit. Jongeren willen ergens bij horen en sluiten zich aan bij een groep waar ze zich goed bij voelen. Dit zorgt voor een positief zelfbeeld. Maar tegelijkertijd kiezen ze daarmee niet voor een andere groep en kan het ervoor zorgen dat ze hun eigen groep als beter beschouwen dan anderen. Dat kan leiden tot een uitgesproken 'wij' versus 'zij' mentaliteit. Dat is normaal, maar het wordt problematisch als er wantrouwen en vijandigheid tegenover de 'ander' ontstaat. Het risico is dat jongeren zich terugtrekken in hun eigen overtuigingen en zich afsluiten voor andere perspectieven.' 

De impact van maatschappelijke ontwikkelingen

'We zien dat jongeren soms gefrustreerd zijn', zegt Farid. 'Dat merk je in de klas, in de wijk en op sociale media. Ze maken zich zorgen over hoge kosten, een onbereikbare woningmarkt, klimaatproblemen en de politiek. Wij zien hierdoor een steeds sterker anti-autoriteitsgevoel en tijdens de coronapandemie is dit verergerd door overheidsmaatregelen, zoals lockdowns.'

Ook hebben jongeren vandaag de dag toegang tot enorme hoeveelheden informatie en desinformatie. 'Ze moeten daarin hun eigen weg vinden', legt Hannes uit. 'Waar sta ik achter? Wat is mijn mening? Jongeren voelen zich soms verloren in een wereld vol tegenstrijdige informatie. Ze zoeken houvast, en soms vinden ze dat in extreme standpunten. Dit vraagt om begeleiding van jeugdprofessionals, die jongeren helpen kritischer naar informatie te kijken en hen laten zien dat ze hun eigen stem mogen hebben zonder anderen af te wijzen.'

Polarisatiestrategie

Jeugdprofessionals spelen een belangrijke rol in het vroegtijdig signaleren van spanningen, zowel in de klas, op straat als in wijkcentra en op sportvelden. Hannes benadrukt: 'Contact is de basis. Jeugdprofessionals zorgen voor verbinding en activiteiten die groepen weer bij elkaar brengen. Voorkomen is beter dan genezen. Op die manier kun je problemen aanpakken voordat ze beginnen.'

'Als de spanning eenmaal is opgelopen, vraagt dat om meer dan alleen verbinding', vervolgt Farid. 'Dan heb je een doordachte polarisatiestrategie nodig: probeer eerst te begrijpen wat er speelt – wat zijn de zorgen, emoties en onderliggende problemen? Je kunt twee groepen niet zomaar tegenover elkaar zetten in een verhitte discussie. In zo'n geval zal het gesprek vaak alleen maar bevestigen waarom ze elkaar niet mogen, wat de polarisatie juist versterkt. Soms moet je een conflict eerst laten afkoelen, omdat mensen anders niet open staan voor een gesprek. Timing is dus belangrijk. Zodra de emoties gezakt zijn, kun je met duidelijke spelregels en een gespreksleider proberen dichter bij elkaar te komen.'

Hoe verder?

In een tijd waarin jongeren worden overspoeld door informatie en desinformatie, is het belangrijk dat jeugdprofessionals zich bewust zijn van de impact van polarisatie en weten hoe ze hiermee om kunnen gaan. Op onze pagina's over polarisatie vind je handvatten om polarisatie te herkennen, te begrijpen en er effectief mee om te gaan.