Wat zijn stagnerende situaties?

Stagnerende situaties zijn situaties waarin gezinnen en hulpverleners merken dat ze vastzitten. Niets lijkt te helpen en ze krijgen er een knoop in hun maag van. Als je die situatie analyseert, zie je daarin de volgende elementen terug:

• In een gezin spelen meerdere problemen in verschillende leefgebieden die van invloed op elkaar zijn. Daardoor bestaat de neiging om problemen op te knippen in behapbare deelproblemen.
• Vaak zijn er ook zorgen over de veiligheid van kinderen.
• Vaak zijn er veel zorgaanbieders bij een gezin betrokken geraakt, elk met een eigen opdracht en verantwoordelijkheden.
• De optelsom van de oplossingen voor de deelproblemen blijkt niet het antwoord te zijn op de problemen in het gezin.

Waarom is het belangrijk je hier bewust van te zijn?

Het is belangrijk om je te realiseren dat in sommige hulpverleningssituaties dingen zo door elkaar kunnen lopen dat het oplossen van deelproblemen niet helpt. Dat brengt namelijk allerlei nieuwe risico's met zich mee: 

• In zulke hulpverleningssituaties is er een grotere kans op stagnatie en lukt het professionals vaak niet goed om samen het verschil te maken. Door je hiervan bewust te zijn, kun je een pas op de plaats maken en vervolgens andere keuzes maken. Zoals bijvoorbeeld het bespreken van de onmacht die je kunt voelen in deze situaties en het niet-weten dat je kunt ervaren. Dit is vaak een eerste stap.
• Het helpt niet om in zulke situaties te blijven zoeken naar één goede oplossing die altijd werkt. Als iemand wist wat er gedaan moest worden, was dit al allang gebeurd.
• Vaak is niemand tevreden over de onderlinge samenwerking, terwijl goede samenwerking juist in deze situaties belangrijk is.
• Door op dezelfde manier door te blijven gaan, kan de hulpverlening zelf onderdeel van het probleem worden. Denk als voorbeeld aan de volgende situatie. Voor een kind dat niet meer thuis woont is nog geen goede plek gevonden. Het kind gaat van de ene voorziening naar de andere, bijvoorbeeld omdat het aanbod niet aansluit bij de hulpvraag waardoor kinderen in een carrousel belanden. Een tijdige gezamenlijke pas op de plaats zorgt ervoor dat de kans groter is dat het gezin niet in die carrousel komt en er eerder passende hulp gevonden wordt die aansluit bij de hulpvraag en problematiek die de betrokkenen ervaren. Het belang van tijdig passende hulp is één van de aanbevelingen uit het rapport Betrek mij gewoon en het rapport Achter gesloten deuren.

Uit het verleden blijkt dat anderen ook niet de oplossing voor zulke situaties hebben. Dit wordt pijnlijk duidelijk in een documentaire over de dertienjarige Alicia die al haar hele leven wacht op een goede plek om te kunnen opgroeien. Waarom lukte het niet om voor haar een kansrijk thuis te vinden? En waarom worden zoveel kinderen zonder duurzaam perspectief uithuisgeplaatst, waardoor hun leven in een wachtstand komt te staan?  

Waar kun je stagnerende situaties aan herkennen?

Als hulpverlener kun je stagnatie herkennen aan de volgende verschijnselen:

• een 'knoop in je maag' voelen wanneer je aan dit gezin denkt
• hulp als een hete aardappel doorschuiven ook al weet je dat dat dit niet de oplossing is
• anderen overtuigen in plaats van te luisteren en samen te werken
• het eigen werkproces leidend maken in de samenwerking met andere organisaties
• veel praten over wiens verantwoordelijkheid dit is
• het systeem voorop stellen in de samenwerking met het gezin, in plaats van de vraag van het gezin centraal stellen

Meer informatie

In het rapport Gezinnen met Geringe Sociale Redzaamheid van Samenwerkend Toezicht Jeugd staat een bekende casus uit Groningen, waarin een kind is overleden door huiselijk geweld, centraal. Dit rapport geeft een overzicht van al de betrokken organisaties. Daarna wordt beschreven wat fout ging bij het herkennen en duiden van de chroniciteit van de problematiek in het gezin. Hoe is gehandeld en hoe is gereageerd op het mijden van zorg door het gezin. Het belicht de noodzaak om in deze complexe gezinssituaties als professionals samen te werken en de veiligheid van kinderen centraal te stellen.