Samen leren en werken

Wil je als betrokken professionals samen leren en samen met het gezin werken aan een duurzaam perspectief voor dat gezin, dan is het belangrijk dat je signalen van stagnatie herkent en erkent. En dat je dan een pas op de plaats maakt. Samen vertragen en verdragen dat jullie het antwoord nog niet hebben, is een eerste stap in het leren op weg naar een duurzaam perspectief. Het biedt ruimte voor een analyse van alle relevante informatie. En het biedt de kans om de patronen te ontdekken die misschien wel tijdens de hulpverlening tussen jullie zijn ontstaan. Die patronen kunnen soms een extra probleem voor het gezin worden.

Een duurzaam perspectief begint bij het kind, de jongere, het gezin en zijn omgeving. Ter voorbereiding op die pas op de plaats kun je jezelf allereerst deze vragen stellen:

• Wat raakt mij in dit gezin?
• Welke andere betrokkenen, met hun perspectieven, zijn betrokken bij het gezin?
• Heb ik alle informatie die ik denk nodig te hebben? Wat of wie mis ik nog in de informatie? Waarom vind ik het belangrijk dat wel te weten of te horen?

Voor het samen leren is ook deze vraag belangrijk:

• Wie faciliteert: wie maakt het samen leren mogelijk en begeleidt het? Is dit iemand die zich onafhankelijk en betrokken verbindt aan het leerproces, maar niet inhoudelijk betrokken is of een eigen belang te behartigen heeft?

Het is niet altijd makkelijk het hier met elkaar over te hebben en elkaar meteen goed te verstaan, omdat de betrokkenen verschillende perspectieven, zorgen en meningen hebben. Daarom wijzen we je graag op een aantal inzichten die je vindt in Samen bereiken wat niemand alleen lukt:

• Bekijk het onderdeel 'Hulpmiddelen voor professionals' op pagina 90. 
• Meer informatie voor de facilitator van het samen leren vind je op kaart 2 'De rol van facilitator vervullen' op pagina 93.

De kaarten in deze publicatie zijn praktische werkvormen die je kunnen helpen om samen te vertragen en te verdragen. Ze helpen inzicht te krijgen in de soms nog onbewuste, maar belemmerende denk- en gedragspatronen in je eigen handelen. Dat kan helpen bij het vinden van een nieuwe balans. Van daaruit kunnen jullie samen lerend vervolgstappen zetten om een duurzaam perspectief te creëren voor kind, jongere en gezin.

Mag ik deze tijd hiervoor gebruiken?

Ook leidinggevenden weten dat voldoende zogenaamde 'indirecte tijd' belangrijk is om in jouw 'directe tijd' de goede dingen te doen. Tijd voor nadenken, sparren en reflectie is belangrijk.

In sommige situaties heb je dat meer nodig dan in anderen. Het is dan wel goed de leidinggevende daarvan op de hoogte te stellen. Vaak moet er in deze gezinnen 'iets' anders gebeuren dan wat gebruikelijk helpt bij gezinnen. Wat dat 'iets' is, staat niet vast. Daardoor kan het ook voor de bestuurder spannend zijn. Des te meer van groot belang dat die op de hoogte is. Een bestuurder werkt in een spanningsveld tussen de opdracht en verwachting vanuit de systeemwereld, bijvoorbeeld het financieel gezond houden van de organisatie. Ook de bestuurder maakt dus continu afwegingen die gepaard gaan met onzekerheden.

Hoe leren anderen samen in stagnerende situaties?

Bekijk de video Coalitie naar Thuis van een congresbijdrage aan de Voor de Jeugd Dag. Daarin vertellen Sandra, gedragswetenschapper bij Levvel, en Silvana, die werkt bij Jeugdbescherming Amsterdam, hoe zij samen 'vertragen en verdragen' in individuele casuïstiek. In het NEJA transformatiecollege Coalitie naar Thuis vertellen Sandra, gedragswetenschapper bij Levvel, en Debby, gezinsmanager bij Jeugdbescherming Amsterdam, over hun ervaringen hiermee.

Je kunt ook luisteren naar de podcastserie De droom van Amalia. Dit is het verslag van het hulpverleningsverhaal van de 16-jarige Amalia, waarin betrokkenen samen leerden hoe ze haar het beste konden helpen. Amalia is via uithuisplaatsing in een gesloten setting terechtgekomen. De podcastserie illustreert wat er kan gebeuren als alle betrokken partijen de droom van een jongere als uitgangspunt nemen. En daarbij het effect van hun eigen denk- en gedragspatronen op de hulpverlening steeds weer onderzoeken.

Het interessante aan het verhaal is dat ouders en hulpverleners samen met Amalia gingen dromen en op hetzelfde uitkwamen. Haar verhaal is zeker niet bedoeld als 'best practice', maar als voorbeeld van samen lerend 'werken in uitvoering'. Het laat zien wat jongeren, ouders, professionals, beleidsmakers en bestuurders kunnen ervaren: wat er kan gebeuren als zij gezamenlijk het duurzaam perspectief van een jongere als uitgangspunt nemen. En als ze bereid zijn om de bestaande kennis te benutten en buiten de gebaande paden te denken.

De vragen die de hulpverleners en bestuurders zich in de situatie van Amalia stelden, waren:

• Wat zijn haar dromen?
• Wie zijn belangrijke mensen in haar leven die daaraan willen bijdragen?
• Wat is er nodig om haar droom te realiseren?
• Waar halen deze mensen de motivatie en energie vandaan om nu de dingen te doen die nodig zijn? En wie steunt hen onvoorwaardelijk?
• Welke acties van vandaag kunnen bijdragen aan het een stapje dichterbij brengen van een toekomst die past bij haar dromen en ambities?
• Wat kan onze rol en toegevoegde waarde zijn voor haar en deze andere mensen?
• Wie moet daarvoor nu wat doen of juist laten?
• Wat vraagt dat van mij? En als ik mezelf in de spiegel aankijk, zeg ik daar dan volmondig 'ja' tegen? En ben ik dan bereid te blijven, ook als het spannend wordt?

Niet helpende dynamieken in de samenwerking 

Er ontstaan tijdens het samenwerken in complexe situaties vaak niet-helpende dynamieken. De organisatie CCE ontwikkelde een model met zeven organisatiedynamieken die zich in complexe situaties kunnen voordoen. Een voorbeeld daarvan is de waarheidsdynamiek. Daarbij lopen betrokkenen vast omdat er onderling verschillen zijn in opvattingen en mensen elkaars waarheid aan elkaar opleggen. Aan de hand van de organisatiedynamieken kun je dynamieken in de samenwerking herkennen en ze helpen je weer beweging te krijgen in deze situaties. Het is bedoeld voor professionals in de verstandelijk gehandicaptenzorg, maar ook herkenbaar en helpend in andere werkvelden.

Meer informatie: Online wegwijzer 'Bewegen bij probleemgedrag'.