Er zijn voor je kind: emotionele beschikbaarheid

Wanneer ben je als ouder emotioneel beschikbaar?

Als je emotioneel beschikbaar bent, heb je aandacht voor je kind. Je kijkt en luistert goed. Daardoor weet je wat je kind voelt en nodig heeft. En daar reageer je op. Om aandacht te kunnen geven, probeer je je eigen gedachten of gevoelens even opzij te zetten. Dit lukt niet altijd. Soms zit je als ouder met je gedachten ergens anders. Dat is normaal. Maar het helpt het kind als het vaak contact kan maken.

Waarom is het belangrijk dat de ouder emotioneel beschikbaar is?

Kinderen die aandacht en zorg krijgen, voelen zich veilig en voelen dat zij de moeite waard zijn. Als het kind merkt dat het op anderen kan rekenen, krijgt het vertrouwen in zichzelf, andere mensen en nieuwe situaties. Dit heet een veilige hechting. Daardoor durft het de wereld te gaan ontdekken, ook zonder de ouder. Dat geeft het kind de kans zich te ontwikkelen.

Emotioneel beschikbaar zijn voor kinderen van 0 tot 10 jaar

Baby's en kleine kinderen hebben letterlijk de aanwezigheid van hun ouder of verzorger nodig. Ze zijn helemaal afhankelijk van zorg: een schone luier, een hapje eten en bescherming tegen gevaar.

Het is bij jonge kinderen niet alleen belangrijk om letterlijk in de buurt te zijn. Ze hebben ook emotionele beschikbaarheid van de mensen om hen heen nodig. Jonge kinderen kijken vaak even naar hun ouders voor zij iets nieuws gaan doen. Als zij iets spannend vinden, checken ze de reactie van hun ouder. Hierdoor weten ze of ze verder kunnen gaan. Dit geeft hen belangrijke informatie waardoor ze zich veilig voelen en kunnen gaan ontdekken.

Hoe jonger een kind, hoe meer het de ouder nodig heeft om te leren omgaan met nieuwe situaties en eigen gevoelens. Als je er bent voor je kind, let je op signalen van je kind en reageer je op wat je kind nodig heeft. Het kind voelt zich dan gezien en gehoord.

Voorbeelden van emotionele beschikbaarheid bij kinderen van 0 tot 10 jaar

• Een baby probeert zich op te trekken aan de spijlen van de box. Het lukt elke keer niet. Het kind wrijft in de ogen en spant de spieren aan. De ouder ziet dat het kind moe wordt en reageert door de baby op te tillen.
• Een kleuter klimt op het hoge klimrek, voor het eerst zonder hulp van de ouder. Het kijkt gespannen naar beneden. De ouder lacht naar het kind en kijkt bemoedigend. Het kind klimt verder en kijkt trots naar de ouder als het boven is.
• Een kind gaat na de zomervakantie weer voor het eerst naar school. Het vindt het spannend om bij de nieuwe juf naar binnen te lopen. De ouder merkt dit en houdt de hand van het kind nog even vast voor een beetje steun.

Emotioneel beschikbaar zijn voor kinderen en jongeren

Vanaf een jaar of 10 worden kinderen meestal zelfstandiger: ze gaan alleen naar school, doen een boodschap in de buurt en spreken af met vrienden. Hun ouders zijn minder vaak bij hen in de buurt. Ze willen misschien geen knuffels meer en zitten niet meer op schoot. Toch hebben ze nog steeds aandacht van hun ouder nodig. Soms merk je dat een kind ergens mee zit. Vooral als er veranderingen zijn, hebben kinderen extra steun nodig. Kijk naar de signalen van het kind. Soms is het fijn ergens over te praten. Maar je kunt je kind ook steunen door samen even wat te doen.

Pubers kunnen wisselende emoties en stemmingen hebben. Hun gevoelens kunnen overweldigend zijn. Ze kunnen dan behoefte hebben aan iemand die met aandacht naar hen luistert. Iemand die zonder oordeel luistert en alleen advies geeft als ze dat nodig hebben. Pubers zullen steeds vaker naar hun vrienden gaan om hun verhaal kwijt te kunnen. Maar ze hebben ook iemand nodig met meer ervaring in het leven.

Ouders kunnen hun kind ondersteunen in het omgaan met hun gevoelens door regelmatig emotioneel beschikbaar te zijn. Als je de gevoelens kunt benoemen, help je het kind diens gevoelens beter te begrijpen. En manieren te vinden die bijvoorbeeld helpen tot rust te komen.

Emotioneel beschikbaar zijn voor jongeren van 16 tot 23 jaar

Zijn er belangrijke veranderingen in het leven van een kind, zoals een nieuwe opleiding, baan of woonplek? Dan is het belangrijk om goed op te letten wat het kind nodig heeft. De stabiliteit van een vaste groep vrienden en familie om zich heen is dan vaak wat minder vanzelfsprekend. Ook al doet een kind nu bijna alles zelfstandig, het heeft nog steeds aandacht van een ouder nodig.

Hoe ouder ze worden, hoe beter jongeren snappen dat het ouders niet altijd lukt om emotioneel beschikbaar te zijn. Of dat ze even moeten wachten met het vertellen van hun verhaal. Ze zullen erachter komen dat het henzelf ook niet altijd lukt om iemand anders volledige aandacht te geven. Ze leren zelf hoe ze op verschillende manieren kunnen omgaan met hun emoties. En ze vinden waarschijnlijk ook andere mensen die naar hen luisteren.

Hoe ben je emotioneel beschikbaar voor je kind?

Kijk en luister goed naar je kind

• Probeer uit te zoeken wat je kind voelt, zodat je daarop kunt reageren.
• Ga niet in tegen de gevoelens van je kind. Het mag bang, verdrietig, jaloers of blij zijn. Er is geen goed of fout.
• Geef je kind het gevoel dat het mag zijn wie het is: met alle gedachten, gevoelens, zorgen en ideeën die daarbij horen.
• Probeer uit te vinden waar jouw kind behoefte aan heeft en benoem dit. Bijvoorbeeld: 'Wil je van een veilige afstand kijken naar de hond?'
• Houd in de gaten of je kind om jouw advies of mening vraagt of alleen wil dat je er bent en luistert.

Besteed tijd en aandacht aan je kind

• Zorg ervoor dat jullie regelmatig samen iets doen.
• Praten is niet altijd nodig om emotioneel beschikbaar te zijn. Je kunt ook een knuffel geven of even naast elkaar op de bank tv kijken.
• Lukt het niet om bij je kind te zijn, bijvoorbeeld omdat je moet werken? Spreek dan af dat jullie bijvoorbeeld na schooltijd even bellen.

Let op jezelf

• Merk je dat je kind aandacht nodig heeft? Probeer je eigen gedachten en gevoelens even opzij te zetten. Adem bijvoorbeeld even diep in en leg je telefoon weg.
• Lukt het niet om aandacht voor je kind te hebben? Zeg dit dan tegen je kind en zeg wanneer het je wel lukt er te zijn. Bijvoorbeeld: 'Ik stuur even dit appje en daarna kan ik naar je verhaal luisteren.'
• Bedenk dat het niet altijd lukt om emotioneel beschikbaar te zijn. Dat is normaal.

Zelfzorg

In een druk leven met meerdere gezinsleden, werk, huishouden en eigen activiteiten kan het knap lastig zijn er altijd voor je kind te zijn. Om emotioneel beschikbaar te zijn moet je zelf wel ruimte voelen om er voor je kind te zijn. Lees meer hierover op de pagina Goed voor jezelf zorgen als ouder.

Ook kunnen de verhalen van je kind gevoelens bij jou veroorzaken. Probeer dan in te schatten of jouw kind daar ruimte voor heeft. Je mag je eigen emoties laten zien. Maar het is fijn als je ook kunt zien wat je kind nodig heeft.