Regels en grenzen: waarom zijn die nodig?

Regels en grenzen geven kinderen en jongeren rust en duidelijkheid. Dat hebben ze nodig om stap voor stap zelfstandig te worden. Waarom is dat zo? En hoe ga je hiermee om?

Waarom hebben kinderen en jongeren grenzen nodig?

Kinderen en jongeren worden stap voor stap steeds meer zelfstandig. Ze ontdekken van alles en proberen allerlei dingen uit. Dat gebeurt op alle leeftijden: van dreumes tot tiener.

Kinderen en jongeren kunnen de gevolgen van hun gedrag vaak nog niet goed inschatten. Dat moeten ze nog leren. Hierdoor kunnen ze in onveilige situaties komen. Ook weten ze nog niet precies hoe de wereld werkt. En wat er van hen verwacht wordt.

Daarom is het belangrijk dat je als ouder of professional grenzen stelt. Dit geeft een kind duidelijkheid en rust. Door het stellen van grenzen leert een kind wat wel en niet gewenst is in bepaalde situaties.

Grenzen stellen én ruimte geven: hoe doe je dat?

Als ouder of professional wil je een kind niet alleen begrenzen. Je wilt het misschien ook voldoende vrijheid en vertrouwen geven. Want ook dat hebben kinderen nodig om zelfstandig te worden. Dit is vaak balanceren en uitproberen. Je leert een kind steeds beter inschatten. Zo weet je ook steeds beter hoeveel ruimte het nodig heeft.

Makkelijke regels: wees kort en duidelijk

Sommige regels zijn makkelijk te maken. Bijvoorbeeld als iets gevaarlijk is voor het kind of iemand anders. Je kunt dan kort en duidelijk zijn: 'Oversteken doen we altijd samen. Niet alleen oversteken, dat is gevaarlijk.' Of: 'Slaan mag niet, dat doet de ander pijn. Zeg maar: mag ik na jou?' Voor jonge kinderen is het woord 'niet' moeilijk te begrijpen. Zeg dus vooral wat je wél verwacht.

Lastigere regels: kijk naar het kind en de omgeving

Andere regels zijn lastiger te bepalen. Moet het kind aan tafel eten? Is er een vaste bedtijd? Mag het kind 's avonds met vrienden afspreken? Deze regels hangen af van een hoop verschillende dingen.

Jonge kinderen hebben meer begeleiding nodig. Als volwassene bepaal jij de grenzen. Oudere kinderen laat je steeds meer zelf kiezen. Ook het karakter van een kind heeft invloed: een voorzichtig kind heeft minder regels nodig dan een kind dat vaak dingen doet zonder nadenken. En ook de omgeving waarin het kind woont maakt verschil. Woont een kind bij een drukke weg, dan mag het misschien niet alleen naar school lopen.

Heb je als ouder een partner, of een vaste oppas? Bespreek dan van tevoren samen welke regels je wilt maken. Dat maakt het duidelijk en voorspelbaar voor je kind.

Als mijn dochter te laat naar bed gaat, is ze de dag daarna altijd chagrijnig. We hebben daarom een duidelijke bedtijd. Dat scheelt veel discussie en een ongezellige dag.

Denk ook aan sociale regels

Als ouder stel je ook sociale regels. Dit zijn regels over hoe je met andere mensen omgaat. Je kunt je kind bijvoorbeeld aanmoedigen om 'hallo' of 'dank je wel' te zeggen. Of om te delen met anderen. Sommige sociale regels zijn minder duidelijk. Bijvoorbeeld hoe je praat tegen de bakker, je oma of een vriend. Kinderen leren deze sociale regels vaak door andere mensen na te doen en door uit te proberen. Je kunt het ook uitleggen: 'Het is netjes om dank je wel te zeggen.' En 'Oma vindt het leuk als je even dag zegt, maar zwaaien mag ook.'

Hoe bewaak je de grenzen?

Belangrijke regels zijn makkelijker uit te leggen

Als je iets heel belangrijk vindt, is het vaak makkelijker de grenzen te bewaken. Je kunt het dan ook goed uitleggen aan een kind: 'Ik weet dat anderen later naar bed mogen, maar jij hebt je slaap nodig. Als je goed slaapt, is de dag leuker dan als je moe bent.'

Wat als je je zelf niet aan een regel kunt houden?

Dat er een regel is, wil niet zeggen dat je die regel altijd moet volgen. Soms loopt de dag anders. Of ben je op een andere plek. Vaak moet je dan je normale regels een beetje bijstellen. In de vakantie zullen bedtijden bijvoorbeeld opschuiven. Als de school weer begint, went een kind snel weer aan de normale tijden. Kinderen kunnen meestal prima mee met de verandering, als je uitlegt hoe jullie het gaan doen en waarom.

Jij bepaalt wanneer de regels veranderen

Kinderen en jongeren zoeken telkens de grenzen op. Ze proberen de grens op te rekken of een grens over te gaan. Dit is normaal en hoort bij het zelfstandig worden. Kinderen doen dit meestal niet om hun ouder of iemand anders dwars te zitten.

Als een kind de grenzen blijft opzoeken, kan het gebeuren dat je denkt 'laat maar'. Dit is heel normaal. Opvoeden is vaak best vermoeiend. Maar als jij toegeeft omdat een kind een driftbui krijgt, dan leert het kind dat het werkt om zo te reageren. Het is daarom belangrijk dat jij bepaalt wanneer regels veranderen. Het helpt vaak voor een kind als een regel duidelijk is. Ook helpt het als de volwassene meestal op dezelfde manier reageert. Zo weet een kind wat het kan verwachten. Dit voelt veilig en geeft vaak rust.

Hoe ga je om met oudere kinderen die willen meepraten over regels?

Als kinderen ouder worden, kunnen ze steeds meer zelf. Ze krijgen een sterkere mening. En zoeken vaker de grenzen op. Het is belangrijk dat je als ouder in de gaten houdt wat goede regels zijn. Soms moet je de regels bijstellen. Hoe ouder kinderen worden, hoe beter zij kunnen meepraten over regels.

Toen mijn dochter ouder werd, vond ze dat ze te vroeg naar bed moest. Ze had allemaal argumenten. Hoe laat andere kinderen gingen, hoe vroeg ze wakker werd elke dag en dat ze graag wilde lezen voor het slapen. Ik heb toen met mijn partner overlegd en een nieuwe tijd afgesproken.

Kinderen houden zich eerder aan regels als ze begrijpen waarom een regel nodig is. En als zij zelf hebben kunnen meepraten. Vraag kinderen waarom ze denken dat een regel er is. En bespreek wat er zou gebeuren als jullie iets anders afspreken.

Je hoeft het niet alleen te doen

Het is niet altijd makkelijk om grenzen te bepalen. Denk niet dat je het helemaal alleen moet doen. En weet dat het onmogelijk is om het perfect te doen. Vraag je je af welk gedrag je van een kind mag verwachten? Denk je bijvoorbeeld dat je te veel, te weinig of de verkeerde grenzen stelt? Praat erover met anderen. Bijvoorbeeld met familie, vrienden of buren. Maar je kunt als ouder ook terecht bij je consultatiebureau, het centrum voor jeugd en gezin, of de school.

Lees meer op de pagina Opvoeden doe je niet alleen. Hoe helpen anderen mij daarbij?

Grenzen stellen per leeftijd

Op deze pagina's kun je meer lezen over grenzen stellen voor verschillende leeftijden:

Peuter | Zelfstandigheid: regels en grenzen stellenKleuter | Zelfstandigheid: structuur bieden en grenzen stellenKind 6-12 jaar | Zelfstandigheid: structuur bieden en grenzen stellenPuber | Zelfstandigheid: Structuur bieden en grenzen stellenJongere | Zelfstandigheid: structuur en grenzen

Zoek je als ouder of opvoeder hulp of advies? Bekijk hier waar je terecht kunt.

Hulp en advies voor ouders