Van een oza terug naar school

Het oza en het vervolg

Een onderwijs-zorgarrangement (oza) is een geïntegreerd aanbod van onderwijs en jeugdhulp, speciaal voor jongeren die onderwijs- en zorgondersteuning nodig hebben. Voor een oza brengen ouders, school en jeugdhulp samen in kaart welke ondersteuning de jongere nodig heeft op verschillende leefgebieden. Omdat de ontwikkeling op school daarin centraal staat, is het belangrijk dat iedereen tijdens het oza meedenkt over het vervolg.

Dat is nodig in vier fasen:

1. bij de overgang van school naar oza
2. tijdens het oza
3. bij de overgang naar de volgende bestemming in het onderwijs
4. op de volgende bestemming in het onderwijs

Bij de overgang van school naar oza

In deze fase is het belangrijk om te zorgen voor:

Afspraken over verantwoordelijkheden van de school van herkomst

De school van herkomst kan belangrijke informatie geven voor een integrale analyse en daarop aansluitende doelen. Bijvoorbeeld wat de leerling moet kunnen om weer op de eigen school verder te kunnen. Als dat doel niet realistisch is, kan de school adviseren over een ander passend perspectief zoals een leerwerktraject, een mbo-entree-opleiding of een behandel- of dagbestedingstraject.

De jongere blijft tijdens het oza ingeschreven op de eigen school. Daardoor blijft die school betrokken bij de leerling en diens ouders en verantwoordelijk voor de terug- of vervolgplaatsing en de onderwijscontinuïteit. Dat maakt het ook makkelijker om de mogelijkheden voor het volgen van een deel van het onderwijsprogramma op de school van herkomst te bespreken.  

Goede informatieoverdracht, multidisciplinair overleg en regie

• Heldere afspraken met alle betrokkenen over tijdige informatieoverdracht voordat het oza begint, helpen bij het maken van een integraal plan en het stellen van realistische doelen. De informatie die wordt overgedragen, gaat niet alleen over de onderwijsvoortgang, maar ook over de sociaal-emotionele ontwikkeling, de omgang met medeleerlingen en leerkrachten, het verloop van de contacten met ouders of de didactische en pedagogische ondersteuning.
• In het multidisciplinair overleg wordt gedurende het hele proces, van intake tot uitstroom, alle informatie gedeeld en de ontwikkeling van de gestelde doelen en resultaten besproken. Dit bevordert een gecoördineerde aanpak, een goed begrip van de behoeften en ontwikkelingsmogelijkheden van de jongere, en de voorbereiding van de overgang naar het oza. In dit overleg wordt duidelijk afgesproken wie de regie heeft over het gehele proces en de afstemming met alle partijen.
• Omdat het onderdeel is van een onderwijscontinuüm waar diverse partners samen aan werken, vraagt een oza om regie. De regisseur zorgt ervoor dat iedereen de afspraken nakomt en met elkaar samenwerkt. Die regisseur is bij voorkeur een professional die al betrokken is bij de jongere en met instemming van de partners in het multidisciplinair overleg de regietaken op zich neemt.

Tijdens het oza

Zit een leerling eenmaal in een oza, dan zijn twee dingen belangrijk om de overgang naar de volgende bestemming in het onderwijs zo goed mogelijk te laten verlopen:  

Zo vroeg mogelijk een helder en passend perspectief opstellen

Voor alle betrokkenen is het belangrijk zo vroeg mogelijk te weten of terugkeer naar de school van herkomst mogelijk en wenselijk is. Hoe eerder dat perspectief duidelijk is, hoe meer houvast de jongere heeft om gericht aan de doelen voor terugkeer te werken. Voor de school van herkomst betekent duidelijkheid over het perspectief dat die de terugkeer van de leerling daadwerkelijk kan gaan voorbereiden.

Wordt een andere school of een leerwerktraject overwogen, dan wordt in een zo'n vroeg mogelijk stadium met de collega's van de nieuwe school contact gelegd om afspraken te maken over de overstap, de duur en de noodzakelijke ondersteuning van het oza. Vaak kost de overstap dan meer tijd omdat de leerling zich moet voorbereiden op een onbekende situatie. Wat de overstap naar een andere school makkelijker kan maken, is aansluiten op het lesmateriaal en de toetsen van de vervolgschool, zoals onder andere is vastgelegd in het Programma van Toetsing en Afsluiting (PTA) van die school. Ook kan de leerling voorbereid worden op de omgangsvormen en regels op de vervolgschool.

Aansluiting onderwijs op vervolgschool of leerwerktraject

Belangrijk is dat het team van het oza een realistisch beeld heeft van de mogelijkheden van de scholen en leerwerktrajecten binnen het samenwerkingsverband. En dat het team investeert in goede samenwerkingsrelaties voor een passende match en de juiste verwachtingen bij de jongere en de vervolgscholen.

Bij de match is een belangrijke vraag of de jongere de vaardigheden die zijn geleerd binnen het oza kan meenemen naar de vervolgschool. Dat is niet altijd goed in te schatten. Oriëntatie bij een mogelijke vervolgschool kan veel duidelijkheid geven, zowel voor de jongere, de school als het oza. Kan de vervolgschool naast het onderwijs ook voorzien in juiste ondersteuning, eventueel in samenwerking met een partner vanuit jeugdhulp of onderwijs?

Bij de overgang naar de volgende bestemming in het onderwijs

Voor de overgang van het oza naar de vervolgplek gelden de volgende aandachtspunten:

Het moment van doorstroom

Het is belangrijk om het doorstroommoment naar een vervolgschool strategisch te kiezen, bijvoorbeeld door rekening te houden met kennismakingsweken, vakanties, PTA vanaf het derde onderwijsjaar of examenperiodes. Meestal is het makkelijker om over te stappen aan het begin van het schooljaar omdat dan iedereen opnieuw in de klas begint. Oriënteren voor de zomervakantie helpt de jongere om alvast een beeld te krijgen van hoe het er aan toe gaat op de vervolgschool.

De fasering van de overgang in samenwerking met de vervolgschool

• Door een flexibele overgangsperiode kan de jongere geleidelijk wennen aan het nieuwe schoolsysteem, het ritme en de klasomgeving. Dit kan helpen om eventuele spanningen te verminderen die een nieuwe omgeving oproept, zeker als een mentor de jongere hierin steunt.
• Een overdrachtsceremonie waarbij de jongere en de ouders kennis kunnen maken met de nieuwe schoolorganisatie en leraren kan de overgang vergemakkelijken. De jongere kan dat zelf voorbereiden door bijvoorbeeld een korte pitch over zichzelf te geven in de klas of in het schoolteam.
• Een zogenaamde 'warme overdracht' houdt in dat de ontvangende school de tijd neemt om de jongere te leren kennen, zicht te krijgen op wat die nodig heeft en een goede overstap voor te bereiden. De jongere en de begeleider van het oza kunnen het gesprek hierover samen voorbereiden en voeren.
• Zo nodig kan de begeleider van het oza nog voor een langere periode betrokken blijven voor advies en overleg. Voor een goede integrale ondersteuning is het belangrijk dat professionals in het oza en op de vervolgplek elkaars professionele werelden kennen en elkaars taal begrijpen. Lees ook Interprofessioneel samenwerken in onderwijs en jeugdhulp.

Op de volgende bestemming in het onderwijs

Een goede zorgstructuur en voldoende aandacht voor de leerling op de vervolgschool of in het leerwerktraject zijn belangrijk. Bij voorkeur kan de jongere terecht bij een vaste contactpersoon die begrip, interesse en geduld toont. Die contactpersoon volgt ook hoe het met de jongere gaat, evalueert de voortgang en kan aanvullende afspraken binnen de school maken, zowel over het onderwijs als de ondersteuning.

De contactpersoon signaleert op gedrag, verzuim, welbevinden en bespreekt dit met de jongere, de schoolleider en collega's. Ook draagt de contactpersoon eraan bij dat het schoolteam en de medeleerlingen begrijpen wat de behoeften van de jongere zijn en hoe ze het beste kunnen ondersteunen bij de overgang.

De rol van het samenwerkingsverband

Optimale samenwerking binnen het onderwijs tijdens en na het oza voorkomt breuken in de schoolloopbaan en schooluitval. Oza's zijn onderdeel van het passend en dekkend aanbod van het samenwerkingsverband. Daaronder valt ook de overstap van een oza naar een vervolgschool of leerwerktraject.