Wat is nepnieuws?

Wat is nepnieuws?

Nepnieuws is informatie die niet klopt, maar wel echt lijkt. Deze informatie wordt expres verspreid. Dit heet desinformatie.

Bij het Jeugdjournaal was een goed voorbeeld van hoe lastig nepnieuws te herkennen is. Ze vertelden in het nieuws dat een Franse YouTuber met waterballetjes zijn hele straat liet overstromen. Later kwamen ze erachter dat het nepnieuws was. In deze video vertellen ze hier meer over.

Wat is er gevaarlijk aan nepnieuws?

Het kan zorgen voor verwarring en misleiding

Nepnieuws is vaak moeilijk te herkennen. Daardoor weten mensen niet meer wat ze moeten geloven. Hierdoor maken mensen soms keuzes die gebaseerd zijn op onjuiste informatie.

Tijdens de coronacrisis was er bijvoorbeeld nepnieuws over het drinken van bleekmiddel. Dat zou het coronavirus doden. Sommige mensen deden dit. Zij kregen ernstige problemen met hun gezondheid.

Het wordt niet altijd met verkeerde bedoelingen verspreid

Het kan bijvoorbeeld grappig bedoeld zijn. Zoals de filmpjes van LuckyTV. Maar het kan ook gemaakt zijn om invloed te hebben op wat mensen denken en vinden. Bijvoorbeeld wanneer er expres nepnieuws over mensen in de politiek wordt verspreid, om zo te voorkomen dat mensen op hen gaan stemmen.

Nepnieuws kan grote gevolgen hebben

Bijvoorbeeld als er naaktfoto's van iemand worden verspreid die niet echt zijn, maar gemaakt met AI. Of als een bedrijf reclame maakt voor een medicijn om snel af te vallen, maar het medicijn niet goed onderzocht is en dus schadelijk kan zijn.

Waarom geloven we nepnieuws soms?

Het verschil tussen nepnieuws en echt nieuws is steeds moeilijker te zien. Ook zien we steeds vaker nepnieuws op sociale media.

Het doel van nepnieuws is vaak om een sterke emotie op te roepen. Het maakt je bijvoorbeeld heel boos of juist blij. Hierdoor wordt nepnieuws sneller gedeeld en verspreid.

Samen met je kind nepnieuws herkennen

Uit onderzoek blijkt dat kinderen denken dat ze nepnieuws goed kunnen herkennen. Maar eigenlijk valt dit tegen. Het is daarom belangrijk dat kinderen leren hoe je omgaat met nieuws, en hoe je nepnieuws herkent.

Denk samen na over het doel van het nieuws

Is het bedoeld om emoties los te maken? Zoals angst of woede? Dan is het goed om te twijfelen of het wel echt is.

Kijk naar de kwaliteit van de foto of video

Bij nepnieuws worden vaak foto's of video's gebruikt die al vaker gebruikt zijn. Ook zijn ze vaak bewerkt. Daardoor is de kwaliteit vaak slechter. 

Controleer of het nieuwsbericht op ergens anders geplaatst is

Dit kun je doen door een paar woorden van het bericht in Google te typen. Je kunt ook op betrouwbare nieuwssites zoeken. Bijvoorbeeld de NOS of RTL Nieuws.

Wat als je kind nepnieuws gelooft?

Dat kan ingewikkeld zijn. Je kind weet zeker dat het gelijk heeft. Als je zegt dat het nieuws niet klopt, werkt dat vaak niet. Wat werkt dan wel?

• Probeer goed te luisteren naar je kind en laat je kind uitpraten.
• Toon begrip. Soms kan het geloven in nepnieuws voortkomen uit angst voor iets onbekends of door extreme verhalen die je kind heeft gelezen.
• Stel onderzoekende vragen. Bijvoorbeeld 'Wat zorgt ervoor dat je dat vindt?' Probeer het woord 'waarom' niet te gebruiken. Dit kan overkomen als een oordeel, waardoor je kind zich minder vrij voelt om te praten.
• Ga samen op onderzoek uit. Kijk hoe het komt dat jij iets anders leest dan je kind.

Complottheorie

Soms is nepnieuws veel schadelijker. Bijvoorbeeld als mensen of organisaties de schuld krijgen van een gebeurtenis. Er wordt dan ook vaak gezegd dat deze mensen of organisaties informatie geheimhouden. Maar daar is geen bewijs voor. Dit noemen we een complottheorie.

Handige websites en artikelen

• Op de pagina Nepnieuws van Mediawijsheid.nl lees je meer over hoe je nepnieuws herkent.
• Pointer checkt onderzoekt of nieuws echt of nep is. Je kunt hier nakijken of het bericht dat je aan het lezen bent erbij staat. Ook kun je zelf een bericht insturen om te laten checken.
• Op de website Isdatechtzo.nl vind je allerlei informatie over nepnieuws en AI. Ook is er een checklist om nepnieuws op te sporen.
• In het NOS-artikel Hoe je checkt wat er klopt van een verhaal lees je meer over het herkennen en checken van nepnieuws.
• Op de pagina HUMAN educatie: Nepnieuws vind je video's over nepnieuws. De pagina is bedoeld voor scholen, maar de video's zijn ook handig voor ouders.