Positieve ontwikkeling van jeugd

Een effectief jeugdbeleid

Lang was de aandacht van beleid en praktijk vooral gericht op het voorkomen en verminderen van risicofactoren in de ontwikkeling van de jeugd. Gemeenten hebben zich rond de transitie van de jeugdzorg eerst geconcentreerd op de basiszorg en specialistische zorg. Maar met adequate hulp bieden zijn we er nog niet. Een stimulerende opvoed - en opgroeiomgeving is net zo belangrijk.

Een effectief jeugdbeleid heeft een samenhangend aanbod aan activiteiten, programma's en interventies. Voor alle leeftijden en op alle domeinen (gezin, peuterspeelzaal, kinderopvang, school en in de wijk). Bovendien besteedt het niet alleen aandacht aan risicofactoren maar juist ook aan beschermende factoren.

Top 10 beschermende factoren

Het Nederlands Jeugdinstituut heeft een top 10 van beschermende factoren voor de positieve ontwikkeling van jeugd samengesteld op basis van bestaand onderzoek en gangbare theorieën. Een houvast voor gemeenten en voorzieningen bij de invulling van hun jeugdbeleid.

• Sociale binding
  Kinderen hebben een warme, ondersteunende relaties. In het gezin, op school, met vrienden, in de wijk.
• Kansen voor betrokkenheid
  Kinderen en jongeren leveren een concrete, betekenisvolle en gewaardeerde bijdrage aan de verbanden waarvan ze deel uitmaken, zoals familie, school en gemeenschap.
• Prosociale normen
  Kinderen groeien op met duidelijke normen en waarden voor positief gedrag. Deze worden uitgedragen en nageleefd.
• Erkenning en waardering voor positief gedrag
  Om hun sociaal gedrag te versterken is van groot belang dat kinderen en jongeren erkenning en waardering krijgen voor positief gedrag. De kans is dan groot dat zij dit gedrag in de toekomst zullen herhalen.
• Steun van belangrijke volwassenen in de omgeving
  Steun van volwassenen levert een belangrijke bijdrage aan het welbevinden van kinderen en jongeren. Direct of indirect (door ouders te helpen bij de opvoeding).
• Constructieve tijdsbesteding
  Jongeren hebben vanuit het gezin en de gemeenschap de kans om in hun vrije tijd deel te nemen aan bijvoorbeeld creatieve activiteiten (muziek, theater) en jeugdprogramma's (zoals sport, clubs of verenigingen).
• Competenties
  Voor een positieve ontwikkeling en om goed mee te komen in de maatschappij hebben jeugdigen sociale, emotionele en gedragsmatige vaardigheden nodig.
• Cognitieve vaardigheden
  Zowel algemene cognitieve vaardigheden (zoals logisch en analytisch denken) als specifiek cognitieve vaardigheden (zoals lees- en rekenvaardigheden) zijn belangrijk voor succes op school.
• Schoolmotivatie
  Ook schoolmotivatie is belangrijk voor het succes op school. Het gaat om betrokkenheid bij leeractiviteiten, binding met school, prestatiemotivatie en positieve verwachtingen ten aanzien van eigen succes.
• Positieve identiteit
  Kinderen en jongeren met eigenwaarde, positieve verwachtingen over de toekomst en persoonlijke effectiviteit, stellen zichzelf hogere doelen en zijn gemotiveerd om deze doelen te bereiken.

Voorbeeld: Rotterdam

De gemeente Rotterdam heeft de top 10 beschermende factoren ingebed in haar welzijnsbeleid, vastgelegd in de beleidsnota Nieuw Rotterdams welzijn 2016 – 2019. Een duidelijke keuze om niet alleen in te zetten op het verkleinen van de risicofactoren, maar ook op het versterken van de beschermende factoren. 

Kansencirkel

De Kansencirkel biedt een leidraad voor professionals om het met kind, ouders en andere professionals over het welbevinden van het kind te hebben. De ontwikkeling van het kind staat daarin centraal. De cirkel gaat uit van wat belangrijk is in het leven van een kind, vertaald naar verschillende leef- en werkdomeinen. De cirkel werkt met acht ontwikkelgebieden. Deze ontwikkelgebieden zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek naar beschermende factoren in de ontwikkeling van kinderen. De kansencirkel is ontleend aan Getting It Right For Every Child, een benaderingswijze die in 2006 in Schotland is geïntroduceerd.

De kansencirkel is dus een gespreksleidraad en niet bedoeld als risicotaxatie-instrument. Het biedt een gemeenschappelijke taal met voor iedereen herkenbare gespreksthema's.

• Kansencirkel (A4-formaat)
• Kansencirkel (A3-formaat)

Sturingsinstrumenten

Een effectief jeugdbeleid is gestoeld op de juiste informatie. Hoe staat het met de jeugd in úw gemeente? Om inzicht te krijgen in beschermende en risicofactoren die op wijkniveau aanwezig zijn, zijn er voor gemeenten sturingsinstrumenten ontwikkeld. Zo biedt Communities that Care onder andere systematische monitoring van deelname, uitval en effecten, zodat het aanbod tijdig kan worden bijgesteld. Onderzoek in Nederland laat zien dat dit vooral een strategisch sturingsinstrument is dat een positief effect heeft op de samenwerking tussen stedelijke partijen en op hun werkwijze. Kijk voor meer informatie op de website van Communities that Care. Een ander sturingsinstrument is Opgroeien en opvoeden in de wijk. Een methode om systematisch te werken aan versterking van de pedagogische omgeving.

Meer informatie

• Staat van de Jeugd biedt een compacte set cijfers waarmee je als gemeente samen met maatschappelijke partners het gesprek kunt voeren.
• Ince, D., Yperen, T. van, en M. Valkestijn (2018). Top tien beschermende factoren. Voor een positieve ontwikkeling van jeugdigen, Utrecht, Nederlands Jeugdinstituut.
• Valkestijn, M., D. Ince en W. Daamen (2014). Wat werkt bij het bevorderen van een positieve ontwikkeling? De top tien beschermende factoren en handvatten voor jeugdbeleid, Utrecht, Nederlands Jeugdinstituut.